Marija Gimbutas (1921 – 1994) – Litewski Strażnik Wiary i Wiedy Bałtów i Słowian z Wilna (IV SSŚŚŚ)

Opublikowano przez

Marija Gimbutas (1921 – 1994) – Litewski Strażnik Wiary i Wiedy Bałtów i Słowian z Wilna

Marija Gimbutas (lit. Marija Gimbutienė; ur. 23 stycznia 1921 w Wilnie, zm. 2 lutego 1994 w Los Angeles) – amerykańska archeolog pochodzenia litewskiego, profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego, badaczka religii i kultur neolitycznych i epoki brązu Starej Europy (zgodnie z terminem, który wprowadziła do archeologii) oraz autorka teorii kurhanowej. Jej publikacje wprowadziły nową perspektywę do archeologii, poprzez połączenie tradycyjnej metody archeologicznej z lingwistyką i interpretacją mitologii. Jej działalność naukowa, a zwłaszcza teoria o egalitarnej strukturze społecznej w Europie epoki neolitu oraz centralnej – materialnej i duchowej – pozycji kobiet[1], stała się kluczowa dla studiów matriarchalnych i ruchu Bogini.

 

 

 

Gimbutas jest jedną z głównych przedstawicielek archeologii feministycznej.

Urodzona jako Marija Birutė Alseikaitė (zamężna: Gimbutienė), studiowała na Uniwersytecie Wileńskim. W czerwcu 1942 roku obroniła pracę magisterską. W czasie II wojny światowej od 1942 studiowała w Niemczech archeologię. Stopień doktorski zdobyła w 1946 w Tybindze. Od 1949 przebywała w USA, gdzie pracowała na Uniwersytecie Harvarda, a potem UCLA. Gimbutas była współzałożycielką pisma The Journal of Indo-European Studies (1972). W czerwcu 1993 Marija Gimbutas otrzymała doktorat honoris causa na Uniwersytecie Witolda Wielkiego w Kownie na Litwie.

Zasłynęła swoją pracą o kulturach epoki brązu w Europie środkowej i wschodniej. Na podstawie badań z różnych obszarów wiedzy, jak np. archeologia i lingwistyka, połączyła Indoeuropejczyków z kulturą Jamna (grobów jamowych, 3400-2700 p.n.e.), jej poprzedniczką – kulturą Średni Stog (4500-3500 p.n.e.) oraz kulturą Kchwalyńską. Kultury te łączy pochówek szkieletowy, posypywany ochrą i stopniowy rozwój kurhanów – początkowo małych kopców usypanych z kamienia, aż do wielkich obiektów, przykrywających kilkadziesiąt, a nawet ponad sto pochówków. Wspólne dla tych kultur są obecność ofiar ze zwierząt w pochówkach ludzi i ślady udomowienia konia. Jako preindoeuropejską określiła też kulturę Samara znad środkowej Wołgi, chronologicznie poprzedzającą Średni Stog i Kchwalyńską, bo datowaną na ok. 5500-4800 p.n.e. – okres eneolitu. Już tam stwierdzono udomowienie konia, pochówki z kopcami kamieni i kult słońca.

Innym wnioskiem Gimbutas jest teza o zderzeniu patriarchalnego społeczeństwa Indoeuropejczyków z matriarchalnymi kulturami „Starej Europy”.

Wybrane wyróżnienia i nagrody
  • 1953 – grant Bollingen Foundation
  • 1958 – grant American Philosophical Society
  • 1960 – nagroda Outstanding New American Award
  • 1967 – nagroda Humanities Endowment Award
  • 1968 – nagroda The Los Angeles Times Woman of the Year Award
  • 1973 – grant National Science Foundation
  • 1981 – Fulbright Fellowship
  • 1982 – grant The Ahmanson Foundation
  • 1983 – grant Samuel H. Kress Foundation
Wybrane publikacje
  • Die Bestattung in Litauen in der vorgeschichtlichen Zeit (Pogrzeby na Litwie w czasach prehistorycznych). Tübingen: J.C.B. Mohr Verlag, 1946.
  • Prehistory of Eastern Europe. Part I. Mesolithic, Neolithic and Copper Age cultures in Russia and the Baltic area, American School of Prehistoric Research, Bulletin No. 20. Cambridge, MA: Peabody Museum, Harvard University, 1956. (Second printing, 1958).
  • Ancient Symbolism in Lithuanian Folk Art, Philadelphia: American Folklore Society, Memoir Series, Vol. 49, 1958.
  • Rytprusiu ir Vakaru Lietuvos priesistorines kulturos apzvalga (Badanie prehistorii Prus Wschodnich i Zachodniej Litwy), New York: Studia Lituanica, I, 1958.
  • The Balts. Ancient Peoples and Places;;, Vol. 33, London: Thames and Hudson; New York: Praeger, 1963.
  • Bronze Age Cultures of Central and Eastern Europe, The Hague: Mouton, 1965.
  • The Slavs. Ancient Peoples and Places, Vol. 74, London: Thames and Hudson; New York and Washington D.C.: Praeger, 1971.
  • The Gods and Goddesses of Old Europe, 7000-3500 B.C. Myths, Legends, Cult Images, London: Thames and Hudson, 1974.
  • Neolithic Macedonia: As Reflected by Excavation at Anza, Southeast Yugoslavia (red.), Los Angeles: Monumenta Archaeologica I, Institute of Archaeology, UCLA, 1976.
  • The Transformation of European and Anatolian Cultures, 4500-2500 B.C. and its Legacy, Part I, Vol. 8, No. 1-2; Part II, Vol. 8, No. 3-4; Part III, Vol. 9, No. 1-2: The Journal of Indo-European Studies, (red.), 1980-1981.
  • Baltai priesistoriniais laikais (Baltic Prehistory). Etnogeneze, materialine kultura ir mitologija, Vilnius: Mokslas, 1985.
  • Excavations at Sitagroi. A Prehistoric Village in Northeast Greece, Vol. I. (red. z C. Renfrew and E. Elster). Los Angeles: Monumenta Archaeologica 13, Institute ofArchaeology, UCLA, 1986.
  • The Language of the Goddess, San Francisco: Harper and Row, 1989.
  • Civilizatie sie cultura. Vestigii prehistorice in sud-estul European (Cywilizacja i kultura: Ślady prehistoryczne w południowo-wschodniej Europie), Bucharest: Editura Meridiane, 1989.
  • Achilleion. A Neolithic Settlement in Thessaly, Greece: 6400-5600 B.C. (red. z S. Winn and D. Shimabuku). Los Angeles: Monumenta Archaelogica 14, Institute of Archaeology, UCLA, 1989.
  • The Civilization of the Goddess: The World of Old Europe, San Francisco: Harper San Francisco, 1991.
  • Die Ethnogenese der europäischen Indogermanen. (Korzenie etniczne indoeuropejczyków) Innsbrucker Beiträge zur Kulturwissenschaft, Innsbruck; Archaeolingua, Budapest. Innsbruck: Institut für Sprachwissenschaft der Universität Innsbruck, 1992.
  • Das Ende Alteuropas: Der Einfall von Steppennomaden aus Sudrussland und die Umgestaltung Mitteleuropas (Inwazja nomadów ze stepów południowej Rosi i transformacja Europy Środkowej). Innsbrucker Beiträge zur Kulturwissenschaft, Innsbruck; Archaeolingua, Budapest. Innsbruck: Institut für Sprachwissenschaft der Universität Innsbruck, 1994.
  • Senoji Europa (Stara Europa). Vilnius: Mokslo ir enciklopediju leidykla, 1996.
  • The Kurgan Culture and the Indo-Europeanization of Europe: Selected Articles from 1952 to 1993, pod red. Miriam Robbins Dexter and Karlene Jones-Bley. Journal of Indo-European Studies Monograph No. 18. Washington D.C.: Institute for the Study of Man, 1997.
  • The Living Goddesses. Redakcja i uzupełnienie Miriam Robbins Dexter. Berkely: University of California Press, 1999.
Przypisy
  1. Joan Marler: The Iconography and Social Structure of Old Europe: The Archaeomythological Research of Marija Gimbutas (ang.). 2003. [dostęp 2012-03-21].
Linki zewnętrzne

Marija Gimbutas (1921 – 1994) – Litewski Strażnik Wiary i Wiedy Bałtów i Słowian z Wilna

Marija Gimbutas — Bio

Marija’s birthplace in Vilnius, Lithuania
1800’s late, Marja’s parents born. Marija’s mother Veronika was the youngest of nine children — when Veronika was six months old her father died, and the mother raised the family alone. Veronika and her sister Julija became two of the first female physicians in Northeastern Europe — Veronika was an occulist and Julija was a dentist. Marija’s father Danielius Alseika was a writer, folklorist and a physician. Marija’s parents met while they were both working on their doctorates.*

1910, Marija’s parents married*

1912, Brother Vytautas*

1914, Beginning of WW1*

1915, Germans take control*

1917, Abdication of Czar Nicholas the second*

1917, Marija’s parents return to Vilnius*

1918, Marija’s parents establish the first Lithuanian hospital in Vilinius*

1919, Bolshevik forces occupied Vilnius. Poles occupied Vilnius. Lithuanian government moved to Kaunus. Hospital becomes a center for Lithuanian resistance*

1921, Jan 23rd. Marija’s birth in Vilnius*

1927, Marija’s parents establish a Montessori School for her, piano lessons begin. Her Mother has Sunday salons where all the great intellectuals and artists of Vilnius gathered.

*1931, Family begins move to Kaunas because Vilnius is occupied by Poland. Father refuses to move and continues to fight the Polish occupation.


Fleeing, 1933

 

*1933, Family in Kaunus. Marija can only visit her father and Vilnius by hiding in a horse and wagon to cross the border.*

1936, Father dies.*

1937/38 Marija participated in ethnographic expeditions to southeastern Lithuania


Marija's family fleeing in wagon

 

*1938, Chosen to perform Beethoven’s 4th Concerto*1938, Graduates from high school with honors*

1938, Began studying at Great University in Kaunas — first studied linguistics.*

1939, Germany invades Poland*

1939, Soviets invade Poland*

1939, Vilnius is liberated and freed of Polish occupation after the German invasion of Poland.*

1939 Marija returns to Vilnius. Collecting folklore from 1000’s of refugees from Byelorussia, which had been been taken by Russia. She collects at least 5000 folksongs. Enrolls in the University of Vilnius. „So there was a pioneer spirit throughout, in the government, the universities, school systems everywhere. And the young generation to which I belonged lived with all that pioneering spirit doing more than was possible to do.” (That was only one year)*

1940, Soviets invade Lithuania, removing priceless treasures. Marija is swimming in a lake when Soviet planes arrive, Lithuania is declared a republic of the Soviet Union, Universitity is closed*

1941, Joins the underground resistance movement. taking part in Lithuanian uprising, Russia begins excecution, arrests and deportations. Marija hides in the woods, near Pazaislis. Her Mother carries poison with her in order not to be taken away. Marija writing her dissertation about burial rites during this time. Lithuania is invaded by Germany — Lithuanian uprising takes place. 25 members of Marija’s family disappear in June. Marija escapes to Kanus to hide. On June 22nd Germany attacks Russia. Underground movement becomes very active, Germany occupies Lithuania. Maria married Jurgis Gimbutas*

1942, June: Completion of her masters degree in archaeology, in Vilnius, begining her post graduate studies and publishing articles.*

1943 Birth of first daughter, Danute. She has breastfeeding issues, they are told she may be allergic to breast milk*

1944, Soviet army defeats Germany and occupies Lithuania. July 8: fled Lithuania as a refugee. Dissertation under one arm and baby under the other, she leaves her Mother on the shore sick with the flu, fleeing on the Nemunas River on a raft. They take a train to Vienna where they meet other refugees, and then to Innsbruck Austria, where Jurgis gets some work in a factory until it is bombed. They escape over the mountains by bicycle and arrive in the farm country of Germany.*

1945, On a farm in Germany, go to Tubingen, Germany.*

1946, Receives her Doctor of Philosophy degree in archaeology at Tubingen University, Her thesis was published the same year.*

1947, Her second daughter Zevile is born March 21st, the Gimbutas family emigrates to America*

1950, Recognized at Harvard University, begins translating ancient text and wrote on European prehistory.*

1954, Birth to a third daughter Rasa


The Gimbutas Family, 1951

więcej u źródła: http://www.belili.org/marija/bio.html

 

Podziel się!