♥

♥

Góry Białych Kauków, lub inaczej Białe Góry Kauków (Alby-Białe) – Jezioro Body i Biała Skała Łabędy

fragment nazywany Alpami Julijskimi

Białe Góry (Alby, B’ale Hory, Alpy – najwyższy łańcuch górski Białego Lądu (B’alego Ladu, czyli Europy), ciągnący się łukiem od wybrzeża Morza Sporów (Śródziemnego) po dolinę Dunaju w okolicach Wiermy (Wiednia). Łańcuch ma długość około 1200 km, szerokość od 150 do 250 km i zajmuje powierzchnię około 220 tys. km².

Najwyższym szczytem Białych Gór Kauków (Alp), a zarazem całego Białego Lądu (Europy), jest położony na dzisiejszej granicy francusko-włoskiej Biała Blanka (Mont Blanc, wł. Monte Bianco), choć główny wierzchołek znajduje się po stronie francuskiej. Wznosi się na wysokość 4810,90 m n.p.m.

Białe Góry Kauków (Alpy) położone są dzisiaj na terytorium kilku państw biało-lądyjskich (europejskich) – wymieniając od wschodu: Słowenia, Austria, Włochy, Niemcy, Liechtenstein, Szwajcaria i Francja. Niektóre z nich, w których Alpy zajmują znaczącą część terytorium nazywane są często alpejskimi.

W dziejach Białe Góry Kauków które nazywamy także Górami Białobogi przechodziły wielokrotnie z rąk do rąk, ale jak to góry, były głównie we władaniu Harów – Goroli-Horoli czyli Ludzi Gór – nie zależnie od tego jakim mówili oni językiem. Białe Góry były więc otoczone przez kraje kiełtyjskie – gdy dominowali na Białym Lądzie Kiełtowie, przez kraje słowiano-skołockie – gdy dominowali Sistanowie (choćby w czasach Guniów Chytiłły – Atylli, czy później w czasach Harów-Awarów i Harwatów oraz Serbomazów Łużyckich i Wielkomorawian). Były one swego czasu także we władaniu Wenetów – czyli Słowian, których ośrodki odczytywane archeologicznie jako kultura łużycka znajdowały się na terenie dzisiejszej Szwajcarii, Austrii, Włoch (dzisiaj Wenecja u podnuża Alp i granicy Słowenii oraz Chorwacji), Moraw i Polski.

Oto poniżej widok na Święte Jezioro Body – leżące dzisiaj w Szwajcarii, nad którym zakładał obwary Widnur I Wodyn, a potem nad jego brzegami żyli Bodynowie z Ludu Budynów oraz różne plemiona sistańskie, a w końcu kiełtyjskie i znowu sistańskie, romajskie i skańskie czyli germańskie.

Z kolei tutaj widok na jezioro ze strony Bujawarów czyli Boj-Awarów, a później Słowian Załabskich z Serbomazów, dzisiaj kraj zwie się Bawarią i mówi po niemiecku, ale kaganowie Nurusów – krakowie z Caroduny-Krakowa uważali, że to im się korona w tym kraju należy. Myślę, że być może mieli podstawy by tak sądzić, bo aż po rzekę Ryn-Grań dzisiejszy Ren niejednokrotnie sprawowała rządy Wielka Skołotia (Wielka Scytia) i Serbomazja Lądyjska (Sarmacja Europejska)

To w tych Górach na Białej Skale zatrzymała się przemieniona w Białą Łabędzicę Lęda-Ląda-Łabęda, która uciekła ze Skryty (znanej Romajom jako Kreta) przed ścigającą Peruna Perperuną, kiedy oboje oni – i Perun i Lęda – dla ratowania jej życia i jej potomstwa, przybrali inne postacie i wzbili się w Niebo.

Biała Skała Lądy-Lędy-Łabędy, skąd udała się do źródeł Rzeki Białej- Alby-Łaby, nad którą osiadła. Od tych to  wydarzeń oraz od tego, iż ten Ląd – Ląd Biały, dostała we władanie właśnie Ląda-Lęda,  wzięła się nazwa Ląd dla całego kontynentu – połączonego Morzem Sporów (Ląd Biały – Europa, Ląd Czarny – Afryka).

Stanął tutaj fantastyczny zamek, który zawdzięczamy nawiedzonemu germańskiemu władcy. Pięknie uświęca on Białą Skalę Lędy i czyni z niej (może mimowolnie, lecz pewnie) miejsce wieczystego trwania Wielkiej Baji.

Ląd Białej Łabędzicy Lędy zwą dzisiaj Europą, bo przyjęli romajski zapis opowieści o uprowadzeniu Lędy z Tyrsu przez Peruna, choć tak do końca nie wiadomo czy był to Perun czy też może Wodo-Wełm, a pewne jest tylko, że najbardziej rozgniewaną tym wyczynem była Perperuna.

Neuschwanstein wygląda latem, we mgle czy zimą tak samo fantastycznie i jest szaloną, lecz wspaniałą świątynią – prawdziwym Duchowym Jądrem Haryjskiego Białego Lądu.

Widok na Alpy Julijskie

Podobno pochodzenie nazwy jest niepewne, niektórzy wiążą ją z celtyckim rdzeniem alb, oznaczającym „wysokość”, inni natomiast wskazują na łaciński przymiotnik albus – „biały”, co miało odnosić się do ośnieżonych szczytów Alp. Skłaniamy się do tej drugiej wersji także uwzględniając szeroki bajeczny kontekst, obecność dwóch mórz po epoce lodowcowej – Białego i Czarnego z których białe cofnęło się daleko na północ a Czarne jest nam do dzisiaj znane w dawnym jego miejscu, choć także znacząco się zmniejszyło i oddało ziemię Lądowi. Lecz nad brzegiem Morza Czarnego wyrastają nadal drugie Góry Kauków – Czarne, czyli Kaukaz, a nad brzegiem Białego Morza (po którym mamy też naszą Białą Jurę – Krakowsko-Częstochowską) stały Góry Białe – pokryte wieczystym śniegiem, a więc bielą – Alby. Etymologicznie nawiązuje do tego także nazwa ludu Albanów – górali osadzonych nieco na południe, ale wcześniej także tutaj obecnych.

♥

Czarne Góry Kauków

Kaukaz (nazywany także Wielkim Kaukazem) – pasmo górskie w zachodniej Azji pomiędzy Morzem Czarnym i Morzem Kaspijskim. Leży na terenie Rosji, Azerbejdżanu i Gruzji.

Długość wynosi około 1500 km, szerokość wynosi 110-180 km. Powierzchnia około 440 tys. km².

Kaukaz dzieli się na:

• Kaukaz Zachodni – najwyższy szczyt: Dombaj Ulgen o wysokości 4047 m n.p.m.
• Kaukaz Środkowy – najwyższe szczyty: Elbrus o wysokości 5642 m n.p.m., Dych-Tau – 5203 m n.p.m., Kazbek – 5047 m n.p.m.
• Kaukaz Wschodni – najwyższy szczyt: ”Tebulosmta o wysokości 4494 m n.p.m.

Geologia

Kaukaz jest fałdowym górotworem alpejskim o skomplikowanej budowie geologicznej, utworzonym wskutek kolizji płyty anatolijskiej z płytą europejską. Procesy tektoniczne związane z tą kolizją ciągle trwają, o czym świadczą liczne trzęsienia ziemi.

Część środkową tworzą krystaliczne skały prekambryjskie i paleozoiczne (głównie osadowe), pozostały obszar zbudowany jest z mezozoicznych łupków, piaskowców, wapieni i skał wulkanicznych. Najwyższe szczyty są stożkami wygasłych wulkanów (Elbrus i Kazbek). Występują tu częste trzęsienia ziemi.

Na Kaukazie wyróżnia się kilka jednostek tektonicznych (kolejność z północy na południe): zapadlisko przedkaukaskie, Wielki Kaukaz, zapadlisko riońsko-kurskie i Mały Kaukaz.

tyle Z Wikipedii.

Piękne zdjęcie Kaukazu – Swanetja, część Gruzji, lecz bardzo ciekawa przede wszystkim przez niewątpliwe związki ze Słowianami i Skołotami, obecna w wielu starych podaniach [C.B]

Hor-Gąta w Hruszji (czyli Góra Gątów-Gatów z Ludu Dawanów) – Czarne Góry Kauków – dzisiaj nazywana Gergeti w Gruzji – Kaukaz

Czarne Góry Kauków (Kaukaz) wioska zagubiona na wysokości 2500 metrów

Góry Harów i harskich ścieżek – pąci, czyli Harpąty – inaczej Karpaty

Karpaty (51-54) (węg. Kárpátok; rum. Carpaţi; ukr. Карпати, czes. i słow. Karpaty) – łańcuch górski w środkowej Europie (jeden z największych w tej części świata), ciągnący się łukiem przez terytoria Czech, Polski, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Rumunii i Serbii. Najwyższy szczyt Gerlach ma wysokość 2655 m n.p.m.

według Wikipedii:

Nazwa „Karpaty” pochodzi najprawdopodobniej od nazwy dackiego plemienia Karpian, mieszkających w pierwszym tysiącleciu naszej ery na terenie Karpat Wschodnich. Wymienia ją Ptolemeusz w II wieku n.e. (w postaci Karpates Oros). Być może nazwa ta wywodzi się od indoeuropejskiego słowa korpata − „góra”, „skała”. Inną hipotezą jest jej pochodzenie od przedindoeuropejskiego cara − „kamień”. W XIII- i XIV-wiecznych oficjalnych dokumentach węgierskich Karpaty pojawiają się pod nazwą Thorchal bądź Tarczal lub rzadziej jako Montes Nivium.

Karpaty wchodzą w skład wielkiego systemu górskiego – łańcucha alpejsko-himalajskiego. Stanowią drugi co do powierzchni i wysokości łańcuch górski Europy – po Alpach. Zajmują powierzchnię 190 tys. km², z tego w Polsce 19,6 tys. km² (6,1% powierzchni państwa). Stanowią centralną główną część Regionu Karpackiego, który poza nimi obejmuje również pas obniżeń związanych geologicznie z Karpatami – Podkarpacie, Równiny Południoworumuńskie i Kotlinę Panońską.

Od Alp oddzielone są w okolicach Bratysławy doliną Dunaju. Stąd ciągną się blisko 1500-kilometrowym łukiem, który odgina się w kierunku północno-wschodnim, otaczając Kotlinę Panońską i Wyżynę Transylwańską. Od Gór Wschodnioserbskich oddzielone są ponownie doliną Dunaju (w okolicach rumuńskiego miasta Orşova) – odcinek ten nosi nazwę Żelaznych Wrót. Brama Morawska w Czechach oddziela Karpaty od Sudetów.

Szerokość łańcucha karpackiego jest zróżnicowana i wynosi od 100 do 500 km. Największa szerokość odpowiada najwyższym szczytom – Gerlachowi (2655 m n.p.m.) w Tatrach słowackich oraz Moldoveanu (2543 m n.p.m.) w Karpatach Południowych.

Karpaty nie stanowią jednego nieprzerwanego łańcucha górskiego, ale raczej składają się z wielu wyróżniających się pod względem geologicznym i orograficznym pasm górskich. Różnorodność krajobrazów jest porównywalna z Alpami. Jednocześnie góry te rzadko osiągają wysokości powyżej 2500 m n.p.m., dlatego nie można tu znaleźć tak wyraźnej polodowcowej rzeźby wysokogórskiej. W Karpatach nie zalega wieczny śnieg.

Karpaty Wschodnie Czarnohora, Bukowina, Dolina Czeremoszu i Suczawy

Teren, którego niniejszy materiał dotyczy zamknięty jest od zachodu doliną Czeremoszu, od północy doliną Prutu, od południa zaś doliną Suczawy. Wschodnią zaś granicę należałoby poprowadzić na wschód od drogi Czerniowce – Seret, mniej więcej tak, jak przebiegała na tym odcinku granica austriackiej Bukowiny. Tak opisany teren składa się niejako z dwóch jednostek fizjograficznych: Karpat w widłach Czeremoszu i Suczawy, zamkniętych od północnego-wschodu wyraźnym obniżeniem na linii Wyżnica, Berhomet Mołdawski, Krasna, Wików Górny oraz Pogórza  Karpackiego pomiędzy tą linią a Prutem.
Pogórze Karpackie stanowią tu dwa pasma wzgórz — jedno będące działem wodnym pomiędzy Czeremoszem i Prutem a Seretem i drugie pomiędzy Seretem a Suczawą. Pierwsze zaczyna się tuż za Wyżnicą wyraźnym obniżeniem utworzonym przez dolinę Mihodry i Mihoderki. Ciągnie się następnie wygiętym ku północy łukiem utworzonym z szeregu wzgórz nie przekraczających swoją wysokości 400 m. Jedynie bezpośrednio nad Czerniowcami wzgórza przekraczają wysokość 500 m osiągając w Cecynie (537) swoją kulminację. Pomiędzy wzgórzami częściowo jeszcze porośniętymi lasem bukowym leżą liczne wsie. Drugie pasmo przedzielona na pół Małym Seretem prawie nigdzie nie przekracza 500 m, jest za to — szczególnie w południowej części, przy rumuńskiej granicy — zdecydowanie mniej zasiedlone. Jego centrum zajmują dwie duże wsi rumuńskie Krasna i Piotrowce.
Fragment Karpat Bukowińskich zawarty pomiędzy Czeremoszem a Suczawą nie ma szczęścia do literatury geograficznej ani krajoznawczej i tak naprawdę to nawet nie ma własnej nazwy. Pomijany przy wszystkich opisach i systematykach Karpat Wschodnich, nie znalazł uznania nawet u prof. Kondrackiego, który włożył go do jednego, bardzo pojemnego worka nazwanego Górami Pokucko-Bukowińskimi (w oryginale Beskidami Pokucko-Bukowińskimi jednak nazwę „Beskidy” jako niewystępującą na tym terenie wolę zamienić na nie budzące sprzeciwu „Góry”), a rozciągającymi się pomiędzy dolinami Prutu i Suczawy. Idąc konsekwentnie za myślą prof. Kondrackiego należałoby przyjąć, że skoro Górami Pokuckimi nazywamy tę część Karpat, która leży pomiędzy Prutem i Czeremoszem na północ od Czarnohory i Połonin Hryniawskich, to interesujące nas góry powinniśmy nazwać Górami Bukowińskimi. Co zrobić jednak z górami na południe od Suczawy, wszak one też są bukowińskie tyle, że Obczyny. Nasuwa się więc niejako automatycznie nazwa Góry Północnobukowińskie, która — choć sama w sobie zachwytu nie budzi — w miarę jednoznacznie określa ten fragment Karpat.
Góry czy jak kto woli Karpaty Północnobukowińskie mierzone ze wschodu na zachód (od Jabłonicy po Krasną) mają prawie 50 km, z północy na południe (od Saraty po Wyżnicę) zaś blisko 60 km. Zbudowane są z fliszu karpackiego. Nie jest to jednak jednorodny masyw górski. Analogicznie do sytuacji na zachód od Czeremoszu gdzie na północy mamy Góry Pokuckie, na południu zaś oddzielone od nich Czarnym Czeremoszem Połoniny Hryniawskie, tu też występuje dość wyraźne zróżnicowanie na niższą część północną i wyższą południową. Linią podziału jest zaś głęboka dolina Putyły. Północną część stanowią długie, wąskie grzbiety ułożone w kierunku z pn.-zach. na pd.-wsch. i mające swoje odpowiedniki po zachodniej stronie Czeremoszu w Górach Pokuckich. Grzbiety te zbudowane z twardych piaskowców jamneńskich, mniej więcej w połowie przecina w poprzek głęboka dolina Seretu, którego źródliskowe potoki wrzynając się głęboko tworzą istny labirynt rusztowego układu grzbietów. Góry te są w większości zalesione i pozbawione większych osiedli. Jedynie w zachodniej części w dolinach potoków wpadających do Czeremoszu i Putyły spotykamy typowe dla huculszczyzny rozrzucone po stokach osiedla, należące do Roztok, Białoberezki, Towarnicy, Marinicz, Uścia Putyłowego i Byskowa. Osiedla leżące w dolinie Seretu – Szypot Seretu i Łopuszna, mające zgoła innych charakter (zwarta zabudowa wzdłuż rzeki), ponieważ powstały jako osady robotników leśnych. Wysokość grzbietów maleje z pd.-zach na pn.-wsch. I tak najwyższe wzniesienia Oseredok (1365),  Plesza (1330), Magura (1313) i Długi Groń (1381) znajdują się w grzbiecie leżącym najbardziej na południe, nad doliną Putyły i Suczawy. Kulminacje kolejnych grzbietów liczą po 1100, 1000 i 900 m. Ostatni wreszcie grzbiet wznoszący się bezpośrednio nad partią pogórzy składa się z szeregu odrębnych wierzchołków, z których większość przekracza 800 m.

Mimo długich poszukiwań w literaturze polskiej i ukraińskiej nie znalazłem żadnej nazwy dla tych gór. Mają swoje nazwy poszczególne grzbiety: Tomantyk, Czymyrna, Długi Groń, żadnej z nich nie można jednak przenieść na cały masyw. Dla porządku więc postanowiłem nadać im swoją nazwę. Ponieważ rozciągają się pomiędzy ukraińską Wyżnicą, a rumuńską Strażą, nazwałem je więc Górami Wyżnicko-Strażowskimi. Najwyższym ich szczytem jest Długi Groń [Lungul] (1381) wznoszący się w południowej części masywu nad położoną w dolinie Suczawy wsią Ruska. W większości leżą one na terenie Ukrainy, tylko niewielkie partie położone bezpośrednio nad doliną Suczawa pozostawia po rumuńskiej stronie absurdalnie poprowadzona granica. Jednak wbrew sztucznym podziałom politycznym góry te są swe rodzaju granicą, tyle że o zupełnie innym przebiegu. Biegnie mianowicie nimi z północnego-zachodu na południowy-wschód wyraźna granica etniczna pomiędzy żywiołem ukraińskim (konkretnie Hucułami) a rumuńskim. O ile więc we wsiach w dolinie Czeremoszu dominują zdecydowanie Huculi, o tyle doliny Seretu, Małego Seretu i Seretelu zamieszkałe są generalnie przez Rumunów.
Na południe od Gór Wyżnicko-Strażowskich, za rozległą, wypełnioną huculskimi osiedlami doliną Putyły rozciągają się trzy szerokie, mocno rozczłonkowane grzbiety. Pierwszy z nich (licząc od pn.-wsch.) ma kulminację w Losowej (1428), drugi oddzielony od niego doliną Łopusznej (dopływ Białego Czeremoszu) jest trochę wyższy, kulminuje bowiem w Hrebeniu (1464), w trzecim natomiast oddzielonym od poprzedniego doliną Jałowiczory i przełęczą Dżogol (1203 m), najwyższymi wierzchołkami są Jarowec (1580) i Tomnatyk (1565). Wszystkie trzy grzbiety stanowią jeden masyw, który bywa określany czasami mianem Pasma Losowej (Łosowej), jednak moim zdaniem lepsza jest nazwa Góry Putyłskie zastosowana przez geografów ukraińskich. Góry te, zbudowane także z fliszu karpackiego, otwierają się w partiach szczytowych licznymi połoninami, wypasanymi przez Hucułów z Putyłowa, Seletyna, Szypotu Suczay i Jałowiczory. I tu, biegnąca w poprzek grzbietów i potoków granica, część masywu w obszarze źródliskowym Suczwy i Kirlibaby, z wierzchołkiem Doszczyny (1469), pozostawia po rumuńskiej stronie. Już w Rumunii głęboka przełęcz pomiędzy doliną Saraty i Kirlibaby oddziela Góry Putyłskie od Gór Cibo, natomiast przełącz Kirlibaba (zwana też Bobejką) pomiędzy dolinami Kirlibaby i Izworu (źródliskowego potoku Suczawy), od Obczyny Mestekanisz. Swoją kulminację Góry Putyłskie mają w grzbiecie Jarowca (Jarowicy), którego wyższy wierzchołek liczy 1580 m.
Na samym wreszcie południowym końcu trójkąta utworzonego przez doliny Czeremoszu i Suczawy, w widłach źródłowych potoków Białego Czeremoszu – Pyrkałabu i Saraty (ddzielony od Gór Putyłskich doliną Saraty) leży grzbiet Czarnego Działu [Czornyi Dił, Negru] (1491 m), po przez Żupanię [Jupania] (1478 m) łączący się z masywem Kreczeli (1855 m), a więc stanowiący fragment Gór Marmaroskich. Te ostatnie bowiem od Obczyn Bukowińskich (a właściwie od Gór Cibo) oddziela niska przełęcz (ok. 1250 m) pomiędzy dolinami Cibo i Saraty, nie zaś jak uważał Kondracki przełęcz w Żupani (1397 m) pomiędzy dolinami Pyrkałabu i Cibo. Grzbiet ten zbudowany częściowo z wapieni (budowa geologiczna Czarnego Działu podobna jest do leżącego po drugiej stronie Pyrkałabu Prełucznego) posiada unikatową szatę roślinną. W rejonie Wielkiego Kamienia (1476 m), strome, częściowo skaliste stoki na tyle skutecznie utrudniały eksploatację lasów, że do dnia dzisiejszego zachował się tam pierwotny smrekowy las karpacki ze wspaniałymi okazami rosnących pojedynczo i w grupach limb. Występuje tu cały szereg rzadkich porostów i roślin naczyniowych z szarotką alpejską na czele. Dla ochrony bezcennej flory, a także i fauny utworzono tu rezerwat (zapowiednik).

(C) 2009 Towarzystwo Karpackie

Na pierwszym planie Harpąty Dawańskie (czyli Dachskie – Rumuńskie) – w oddali Harpąty Nuruskie – Skrajińskie czyli Ukraińskie – wszystko to dawniej były góry polskie – Bukowina i Pokucie

Herb Bukowiny

Czeremosz, ukr. Черемош – rzeka w zachodniej Ukrainie, w Karpatach Wschodnich, prawy dopływ Prutu o długości 80 km (167 km z Czarnym Czeremoszem) i powierzchni dorzecza 2560 km². Nazwa rzeki często pojawia się w kulturze ludowej, w szczególności w odniesieniu do tradycji huculskiej.

Płaje, czyli polany – płaniny – Czeremosz (Bukowina)

Rzeka powstaje z połączenia Białego Czeremoszu i Czarnego Czeremoszu, płynie przez Połoniny Hryniawskie, Beskidy Pokucko-Bukowińskie i Wschodnie Podkarpacie, a do Prutu uchodzi w miejscowości Niepołokowce. Na Czeremoszu są liczne progi, a w jego dolinie znajdują się źródła mineralne. Rzeka jest wykorzystywana do spławu drewna.

W latach 1919-1939 Czeremosz był rzeką graniczną między Polską i Rumunią.

Ważniejsze miejscowości nad Czeremoszem: Wyżnica, Kuty, Waszkowce, Niepołokowce.

Połoniny Hryniawskie – konie

Czarnohora

Czarnohora jest częścią utraconych ziem na południowo-wschodnich kresach dawnej Rzeczypospolitej i należy do długiego łańcucha Karpat Wschodnich a jednocześnie jest najwyższym pasmem górskim Beskidów.
Po II-ej wojnie światowej obszar ten został wcielony w granice państwa ukraińskiego. Te dzikie i malownicze góry rozpościerają się pomiędzy dolinami Białej i Czarnej Cisy a od wschodu ogranicza je dolina Czarnego Czeremoszu.
Teren jest słabo zagospodarowany pod względem ruchu turystycznego. Co prawda grzbiety mają wydeptane ścieżki ale niejedna z nich zarośnięta jest kosówką. Brak schronisk i szlaków sprawia, że góry te wydają się niedostępne, nie odkryte, rzadko odwiedzane przez turystów a tym samym pozbawione tego wszystkiego co niesie ze sobą cywilizacja. To wszystko jest w pewnym sensie zaletą i dodaje im atrakcyjności oraz może dostarczyć wielu wrażeń tym, którzy chcą zabawić się w „odkrywców”.

Dzika Czarnohora – Kamienny Kopiec [nie ma nawet dobrych zdjęć z tej zakazanej przez Sowietów i zapomnianej przez dzieje polskiej okolicy

Turyści z zagranicy dopiero od paru lat mogą odwiedzać czarnohorskie, dzikie szlaki, gdyż przez prawie pół wieku obszar ten był niedostępny dla cudzoziemców. Tak więc, przed wyjazdem należałoby dobrze się wyekwipować i postarać się o reprint wojskowej mapy Polski, arkusz „Żabie”, wydaną w 1933 roku przez Wojskowy Instytut Geograficzny (WIG), dostępną w sklepach turystycznych. Będąc tak przygotowanym, można śmiało wyruszyć w góry, aby przeżyć niesamowitą przygodę trwającą średnio od 3 do 5 dni ( nie licząc podróży).

♥

Wielkie i Małe Góry Swąta (Świata) – Dach Świata i Podłoga Świata

Deodungha (Góra Swąta – takie jest nazwanie tej góry przyjmowane do końca XIX wieku z języka Windów, czyli hindusów z Darjeeling. Obecnie Czomolungma lub Mount Everest. Najwyższa Góra w wielkim paśmie Wielkich Gór Świata – gór w istocie największych stanowiących Dach Świata.

[foto: http://ahmedzoha.wordpress.com]

Góra Świata (Wielka Góra Swąta) – Góra Gór, Dach Świata, Matka Gór, Chomolungma, Sagarmatha- najwyższy szczyt Świata. Góra leży na dzisiejszej granicy chińsko-nepalskiej w środkowej części Wielkich Gór Świata (Swąta) – Himalajów Wysokich).

Góra Święta Świata (Świętoświata) – najwyższa z pasma Dachu, ale nie najtrudniejsza do zdobycuia. Te leżą na zachód w Harogórach zwanych też Górami Karymi albo Czarną Koroną – Kara Korona (Karakorum).

Najwyższy szczyt Świata od lat jest źródłem zapładniającym ludzką wyobraźnię i symbolem życiowego celu. Jest górą świętą, co oczywiste, lecz kiedyś należała do Windyjczyków, jak cały Dach Świata i do Dawanów-Dahów. Przez mieszkających tam obecnie ludzi nazywana Sagarmatha – co z sanskrytu i tłumaczy się jako Bogini Nieba. Nazwa tybetańska nawa Chomolungma – znaczy Matka Ziemia. Jednakże przez okolicznych mieszkańców jeszcze w XVIII wieku szczyt nie był nazywany, a właściwie przybyłym Anglikom podawano przeróżne nazwy góry, z czego należy wnioskować, że nazywanie góry wprost obejmował ZakaZ (tabu).

Pałac Potala – działająca świątynia Wiary Przyrodzonej – na Dachu Świata (Tybet)

Różne plemiona stosowały swoje własne nazwy na tę górę, ale do końca XIX wieku używano oficjalnie miana darjeelingskiego – Deodungha – co znaczy Święta Góra – a więc Góra Swąta – Góra Świata. Taka też jest harska (awaro-windyjska) nazwa mityczna tej góry, którą tutaj uznajemy.

Góra Białoboska- znana Windyjczykom jako Kailasz, uważana przez hinduistów i buddystów za wcielenie Góry Maru

Góra Kailas (zwana też legendarną Górą Meru – 6714 m.n.p.m.), po tybetańsku zwana Kang Rimpocze, Śnieżny Klejnot, po skołocko-harsku Biały Klejnot –  znajduje się w południowo – zachodnim Tybecie, w prowincji Ngari, na terenie dzisiejszych Chin. Na południe od niej rozciąga się Jezioro Manasarowar, po tybetańsku Tso Mapham, zwane w skołocko-harskim Mazasarbowar (lub Mądo-Saro-War). Góra i jezioro należą do najświętszych miejsc dla hindusów, dżajnistów i Tybetańczyków, zarówno z bön, jak i szkół buddyjskich. Dla Wiary Przyrody jest to Biała Góra Świata, czyli Góra Białoboża na Dachu Świata, odpowiednik Góry Karej, Czarnej znajdującej się w Górach Kamiennych.

Dla Ludów SIS to Góra Białobogi na Dachu Świata, gdzie znajduje się także Góra Czarnogłowa (Kara Góra znana jako K2) – jest odbiciem welańskich Gór Kauków.

Góra Kailas (Kailasz., Kailaś) jest z ziemskim upostaciowaniem mitycznej Góry Meru występującej już w hinduskiej „Vishnu Puranie” z początku pierwszego tysiąclecia Nowej Ery, a której korzenie sięgają tradycji sumeryjskiej. Meru to serce azjatyckiej kosmologii religijnej, to centrum świata, axis mundi, pępek ziemi, miejsce, w którym powstał świat i uporządkował się chaos. Mityczny obraz Meru przedstawia górę zakorzenioną w siódmym piekle, a sięgającą najwyżej położonego nieba. Cztery twarze góry, to cztery strony świata, każdej przypisany jest odpowiedni element, kamień, żywioł, kolor, zwierzę. Utożsamienie Kailasu z Meru występuje już w eposie „Ramajana”.

Góra Kailash oświetlona słońcem, na niebie Księżyc

Hinduska tradycja sięga więc dwóch tysięcy lat, a oddawanie czci temu miejscu i odbywanie doń pielgrzymek, zwanych yatra, znane jest od około tysiąca lat. Dla hindusów Kailas, to siedziba, tron boga Śiwy – Niszczyciela i Reformatora. Śiwa wyobrażany jest jako siedzący na szczycie w pozycji lotosu, nagi, posmarowany popiołem, medytujący. Ukazywany jest również w mniej surowej formie ze swa małżonką Parwati, siedzącą mu na kolanie. Wiele legend opowiada o przybywaniu bóstw do tego właśnie miejsca, by złożyć hołd Śiwie lub uczestniczyć w uroczystości, np. w weselu Śiwy z Parwati. Góra Kailas, nazywana w literaturze „tronem bogów”, „pępkiem świata”, to miejsce, w którym bóstwo przybiera ziemską formę w postaci góry. Także obszar wokół szczytu jest siedzibą bóstw, świętym miejscem.

Kailash – Święta Góra Himalajów

Indyjska tradycja pielgrzymowania do Góry Kailas związana jest z faktem traktowania Himalajów w całości jako miejsca naznaczonego przez bóstwa i duchy. Kailas, ze względu na swe mitologiczne odniesienia – tron Śiwy – jest w tym przypadku traktowany przez wielu jako miejsce najważniejsze, najświętsze. Potęguje to niedostępność terenu, surowość klimatu i nietypowy kształt szczytu. Podstawa góry znajduje się na około 4700 do 5200 m.n.p.m., czyli na wysokości, gdzie ciśnienie spada średnio do 510 hPa, a temperatura na przełomie września i października spaść może do minus 20 stopni C. w nocy. Góra ma kształt kopulasty, z charakterystycznym, już z daleka widocznym żlebem na południowej ścianie i poziomym trawersem mniej więcej na wysokości 6000 m.n.p.m.

Tutaj rzeczywiście jak Góra Meru

Szczyt zawsze jest ośnieżony i góruje nad równą granią pasma Kang Tise Shan. Wielu hindusów pielgrzymuje do innych górskich sanktuariów, takich jak Badrinath, Kedarnath, Kangotri, Yamunotri, Amarnath, czy Vaishnodevi. Jednakże pielgrzymka do Kailas ma zupełnie inny charakter. Różni ją sposób przygotowania do niej, czas trwania, trasa oraz miejsce (Tybet). Ta yatra trwa 32 dni z Delhi do góry i z powrotem, z czego 24 dni to ciężki trekking przez Himalaje. Najważniejszym punktem są dwie parikramy, czyli okrążenie świętego miejsca.

Jezioro Manasarowar

Pierwszą z nich wykonuje się wokół góry, a drugą wokół Jeziora Manasarowar, zgodnie ze wskazówkami zegara. Parikramę wokół jeziora kończy rytualna kąpiel. Według legendy jezioro to zawdzięcza swą nazwę od umysłu Brahmy (manas), który stworzył jezioro ze swej myśli.

Dach Świata -zwany także Góry Dachów (Dahów) plemienia z Ludu Dawanów, którzy przyszli tutaj znad Dniepru z Białego Lądu w czasach Przedtrojańskich.

Dach Świata – Kara Korona znana jako K2 – Korona Harów – najtrudniejsza góra do zdobycia na Świecie

Dach Świata -Wikipedia

Wyżyna Tybetańska – wyżyna w Azji, położona na północ od Himalajów. Ponad jej płaskowyżem o wysokości 4500 m n.p.m. do 5000 m n.p.m. wznoszą się pasma górskie takie jak Himalaje, Kunlun, Karakorum. Zajmuje powierzchnię 2,5 mln km². Wyżyna Tybetańska jest wyżyną lessową o kilkusetmetrowej grubości.

Jej nazwa pochodzi od Tybetu, który w całości leży na jej obszarze. Klimat Wyżyny Tybetańskiej jest wybitnie kontynentalny. Średnie temperatury zimą wahają się w granicach od +9 do -13°C (choć często zdarzają się mrozy poniżej -20°C), zaś latem średnie temperatury utrzymują się w zakresie od +10 do +27° z dużą amplitudą między dniem i nocą. Z wyżyny tybetańskiej wypływają takie rzeki jak: Saluin (Nu Jian), Mekong (Lancang), Huang He (Żółta Rzeka), Brahmaputra (Tsangpo Jiang) i Jangcy (Niebieska Rzeka). Ludzie mieszkający na Wyżynie Tybetańskiej zajmują się pasterstwem. Sprzyjają temu rozległe stepy górskie.

Karakorum – w tych Górach miał swoją pustelnię i zakon do końca życia twórca Bogtoharii – Stopan II Ubog, w tych górach został utopiony przez Karopanów w wodach pewnego jeziora Zar-zdusz Zorian (Żarzdusz), odstępca od Wiary Przyrodzonej Królestwa Sis – znany też jako Zaratusztra, twórca wiary zoriańskiej.

Wielka Góra Swąta w Mazji i jego mazyjskie Wielkie Góry – Dach Świata nie były jedynymi górami Swąta na Ziemi. W Białym Lądzie miał on poswięcone sobie inne góry nazywane Małymi Górami Swąta – czyli Małymi Świętogórami. Dzisiaj te góry nazywane są Łysogórami, bo kiedyś zamieszkiwało je plemię harskie Łyskowiców, które zostało zapisane przez germańskich kronikarzy z typowymi dla nich przekłamaniami jako Licikavici. najniowsza nazwa tych Gór – Świętokrzyskie zawłaszcza część nazwy dawnej – związanej z najważniejszą dla Nurusji Świątynią Wiary Przyrody zlokalizowaną w tych poświęcony Swątowi górach – Świątynią Dziewięciu Kręgów, zniszczoną w czasie wojny domowej, chrystianizacji i wojen z Karolem Wielkim.

Autostrada Karakoryjska czyli Lodowiec

Dach Świata – Chińczycy (Kutajowie)

Wyżyna qinghajsko-tybetańska znajduje się w południowo-zachodniej części Chin. Obejmuje ona cały obszar Tybetańskiego Regionu Autonomicznego, prowincji Qinghaj, zachodnią część prowincji Syczuan oraz część Xingjiangu – ujgurskiego regionu autonomicznego, część prowincji Gansu i Yunan. Jej przeciętna wysokość przekracza 4000 metrów nad poziomem morza, powierzchnia wynosi 2 miliony 200 tysięcy kilometrów kwadratowych. Jest to największa na świecie wyżyna zarówno pod względem wysokości, jak i powierzchni.

W obrębie wyżyny Qinghajsko-tybetańskiej znajdują się przede wszystkim wysokie góry, geolodzy nazywają ją wyżyną górską. Okalają ją majestatyczne górskie grzbiety. Na południu ogranicza ją łańcuch górski Himalajów, a od północy ?łańcuchy górskie Kunglung i Qilianshan, na wschodzie góry Hengduanshan, a na zachodzie pasmo karakunlung. Przeważają szyczyty o wysokości przekraczającej 6000 metrów nad poziomem morza.

Liczne szczyty w Himalajach przekraczają wysokość 8000 metrów npm. Stąd więc wyżyna qinghajsko-tybetańska została nazwana ?dachem świata”. W głęb tej wyżyny wrzynają się pasma górskie, dlatego też jest ona podzielona na liczne kotliny, szerokie doliny i jeziora.

Kandżendzonga – Nazwa szczytu jest bardzo skomplikowana i Anglicy wprowadzili do swojej literatury alpinistycznej transliterację Kangchenjunga. Stosowana jest ona w krajach, w których angielski jest językiem urzędowym. Nazwa składa się z czterech słów tybetańskich: kang – śnieg, chen – wielki, dzod – skarbnica, nga – pięć. Stosownie do właściwości składni tybetańskiej znaczy to: Pięć Skarbnic Wielkiego Śniegu. Brzmi to po polsku niezbyt zręcznie, lecz trudno utworzyć lepsze tłumaczenie. Nie jest pewne, czym owe skarbnice mogą być – ludność lokalna mówi o pięciu wierzchołkach masywu, pięciu lodowcach, lecz także o tradycyjnych pięciu skarbach regionu – soli, srebrze i złocie, turkusach, świętych księgach oraz ziarnie. Wierzchołek góry jest uważany za święty. Pierwsi zdobywcy uszanowali wolę tutejszych mieszkańców i zatrzymali się kilka metrów przed szczytem.

W języku polskim stosowane są różne pisownie nazwy szczytu.

Widok z Gangtpku [foto: Wikimedia Commons]

Na wyżynie qinghajsko-tybetańskiej jest nie tylko wiele jeziór, ale i źródeł, tu znajdują się działy wodne licznych wielkich rzek. Z tej wyżyny wypływa wiele rzek biegnących przez obszar Azji środkowej, południowej i południowo- wschodniej t.j. Jangcy, Żółta Rzeka, Lancangjiang /jej dolny bieg nazywa się Mekong/, rzeka indyjska, Jaruzangbujiang / jej dolny bieg nazywa się bulamaputelaho/, talimunho itd. Wyżyna obfituje więc w zasoby wodne.

Na qinghajsko-tybetańskiej wyżynie znajdują się rozległe stepy położone głównie w okolicach jezior, w zapadliskach górskich i na łagodnych stokach wychodzących na południe, stanowią one ważne rejony pasterskie Chin, drugie po Mongolii Wewnętrznej i Xinjiangu.

Na wyżynie odnotowuje się bardzo duże różnice klimatyczne pomiędzy południem a północą. Klimat w dolinach południowo-wschodniego Tybetu jest stosunkowo ciepły i wilgotny, przeważa tam produkcja rolna.

Małe Góry Świata (Swąta) – czyli Świętogóry – dzisiaj Góry Świętokrzyskie. Podłoga,  podłoże a więc Podłuża Świata

Góry najmniejsze ale bardzo stare, może najstarsze. W każdym razie bardzo ważne. Na zachód od nich leżała Lęgia, a tutaj leżała Podłuża (Podłoże Świata – Święte Góry Swąta, Małe Góry Świata) – Podlęgia – Polęgia – Polęchja, czyli stąd poszła nazwa Polska.

Świętogóry koło Zalejowa (rezerwat)

Góry Świętokrzyskie (342.34) – masyw górski położony w południowo-wschodniej Polsce, w centralnej części Wyżyny Kieleckiej. Obok Sudetów jedno z najstarszych pasm górskich w Polsce^[1]. Najwyższy szczyt to Łysica (612 m n.p.m.) w paśmie Łysogór. Nazwa gór pochodzi od relikwii Krzyża Świętego przechowywanych w klasztorze na Łysej Górze^[2].

Góry Świętokrzyskie wypiętrzyły się w czasie kaledońskich ruchów górotwórczych na granicy syluru i dewonu. Następnie zostały odmłodzone w czasie orogenezy hercyńskiej (dolny karbon) i ponownie podczas orogenezy alpejskiej (trzeciorzęd).

Charakterystyczne dla krajobrazu najwyższych partii Gór Świętokrzyskich są strome stoki, głęboko wcięte doliny, skałki ostańcowe i gołoborza^[1]. Góry Świętokrzyskie porośnięte są lasami jodłowymi (Puszcza Jodłowa) i bukowymi. Na ich terenie wytyczono Świętokrzyski Park Narodowy.

Gospodarczym i turystycznym centrum regionu są Kielce. Do ważniejszych ośrodków turystycznych należą Święta Katarzyna i Nowa Słupia.

W przeszłości na terenie Gór Świętokrzyskich znajdowały się ośrodki górnictwa rud żelaza, ołowiu i miedzi.

Świętogóry, Łysica – Święte Źródło na Gołoborzu

Świętogóry – Gołoborze