Pałac carski w Białowieży (1).

nadesłał J.G.D.

Czy zdjęcie może uratować pałac?

Pałac carski w Białowieży istniał 67 lat. Gdyby nie został rozebrany w 1961 roku byłby jedną z największych atrakcji północno-wschodniej Polski. Niestety znajduje się na czele listy perełek, które przetrwały wojnę (w ruinie ale jednak!) lecz mimo to musiały zniknąć z naszego krajobrazu. Tego losu natomiast nie podzieliła rezydencja magnacka w Białymstoku (notabene w fatalnym stanie w 1944 roku). Mówi się, że Stanisław Bukowski uratował Pałac Branickich, gdyż dowiódł niezbicie, że jego wyburzenie będzie wielką stratą dla rewolucji. Przypomnę, że Bukowski przytoczył historię zakładania Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego Polski w 1920 roku, kiedy to z balkonu Pałacu Branickich przemawiali Marchlewski, Dzierżyński i Kon. Podobnie jak legendarny Hotel Ritz w Białymstoku – pałac carski w Białowieży nie zmieścił się w ideologicznej klatce budowniczych nowego, komunistycznego systemu. Nie znalazł się też, niestety tak zmyślny obrońca białowieskiej rezydencji jak Bukowski! Ritz został wysadzony w 1946 roku, rezydencję carów rozebrano w latach 1960-62. Pałac Branickich ma się doskonale…

Pałac carski w Białowieży – plany bez poparcia partii

Dość długo wydawało się, że carska rezydencja jednak ocaleje. Powstał nawet projekt jej odrestaurowania i nowego przeznaczenia. Jednak ostatecznie, chyba jako żywy dowód wielkości carów Rosji, został przeznaczony do rozbiórki. Historyk regionu, Piotr Bajko pisze:

Wydział II Polskiej Akademii Nauk na plenarnym posiedzeniu w końcu maja 1957 roku podjął nawet zobowiązanie wszcząć w Prezydium PAN kroki zmierzające do przejęcia ruin pałacu od ministra leśnictwa, by przeznaczyć je na projektowaną stację biologiczną oraz Zakład Badania Ssaków. Ale nic z tego nie wyszło. Ostateczna decyzja zapadła w 1958 roku. Minister Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, na wniosek przewodniczącego Komitetu do Spraw Turystyki w Warszawie, przeznaczył ruiny do rozbiórki. Do rozbiórki przystąpiono pod koniec 1960 roku i zakończono je w połowie 1962 roku. Główny korpus pałacu został rozebrany już w pierwszej połowie 1961 roku. (źródło: http://www.encyklopedia.puszcza-bialowieska.eu )

Dziś w miejscu pałacu stoi gmach, w którym mieści się siedziba główna Białowieskiego Parku Narodowego, Muzeum Przyrodniczo-Leśne, Restauracja „Parkowa” oraz pokoje gościnne.

Pałac carski w Białowieży. Historia powstania

W 1795 roku, na mocy traktatu rozbiorowego Puszcza Białowieska weszła w skład Cesarstwa Rosyjskiego. W pradawnym lesie, chronionym przez polskich królów Katarzyna II  organizuje niczym nie skrępowane polowania, ogromne obszary oddaje w prywatne ręce. Przeprowadzono wówczas wielki karczunek – wycięto ok. 40 000 ha lasu czyli niemal 1/4 ówczesnej Puszczy.  O zgrozo, Katarzyna II chętnie udzielała zgody na strzelanie do żubrów tylko po to by wypchane, uatrakcyjniły liczne muzea w Europie. W 1797 roku car Paweł I rozkazał wybić wszystkie łosie, aby z ich skóry sporządzić spodnie dla żołnierzy. Ta wyniszczająca gospodarka doprowadziła do gwałtownego zmniejszenia się liczby zwierząt a wg. niektórych źródeł w tym okresie całkowicie zniknęły z puszczy niedźwiedzie i bobry.

Rezydencja myśliwska

Car Aleksander II wstrzymuje polowania na żubry. Rozpoczyna się odbudowywanie i zwiększanie składu gatunkowego zwierzyny leśnej. Od 1864 r do Białowieży przywozi się na przykład … jelenie z Niemiec. Sam Aleksander II, będąc namiętnym myśliwym, polował w Puszczy Białowieskiej tylko raz, w 1860 roku. Wydarzenie to upamiętnia pomnik żubra w Zwierzyńcu o którym pisaliśmy TUTAJ. W 1886 Aleksander III, będąc na manewrach w Wysokim Litewsku, wyraził chęć polowania w Puszczy Białowieskiej.

Po-łowach, w 1888 r. wydano  dekret o przeniesieniu Puszczy Białowieskiej na własność rodziny królewskiej w zamian za ziemie carskie w prowincjach Orzeł i Simbirsk. Formalnym powodem było pragnienie Aleksandra, aby osobiście zadbać o jak najlepszą ochronę żubrów. Faktycznie jednak Białowieża miała dołączyć do grupy wyjątkowych, myśliwskich rezydencji monarszych. Wśród nich były: Spała (polowano tam na jelenie), Skierniewice (sarny, bażanty i kuropatwy) a na terenie cesarstwa – Gatczyna i Krym. Realizacja woli cara przebiega ekspresowo. W bardzo krótkim czasie wzrasta liczba zwierząt. Puszcza jest przygotowywana do polowań z prawdziwie królewskim rozmachem. Wkrótce okazuje się, że istnieje pilna potrzeba wybudowania pałacu – przede wszystkim dla zacnych gości i ich niemałej przecież świty. Aleksander III poleca zbudowanie rezydencji myśliwskiej w centrum Puszczy Białowieskiej. Wybór pada na Białowieżę, małą wieś, która od tej chwili na zawsze już pozostanie na kartach wielkiej historii.

więcej u źródła: https://bialystoksubiektywnie.com/blog/2018/06/22/palac-carski-w-bialowiezy/