550 lat Polskiego Parlamentaryzmu – Najszczytniejsza tradycja Polaków wniesiona do Europy!
Polska demokracja ma niesłychanie długie i piękne dzieje. Od niej płyną pierwsze demokratyczne wzorce do Europy i ona królowała w Polsce w czasach, gdy Europą rządziły żelazną ręką zamordystyczne dynastie: francuskie, angielskie, pruskie, austriackie, rosyjskie czy szwedzkie. Demokracja wiecowa była dla Wielkiej Lechii, poprzedniczki chrześcijańskiej Polski (Po-Lechii), czymś najnormalniejszym w świecie i praktykowano ją aż do czasów pierwszych Piastów. Król Popiel był pierwszym, który zgromadzonych na wiecu wojowników zarządzających plemiennymi prowincjami Lechii otruł i objął samodzielną zwierzchność nad krajem. Pod względem starożytności tradycji sejmikowania i zarządzania przez wiece nie mogą się z Polską równać żadne kraje Zachodniej Europy. Jak podaje katolicka wersja historii Polski, 13 lipca 1468 roku odbył się sejmik generalny w Kole, który stanowił preludium do pierwszego w polskiej historii dwuizbowego sejmu walnego w Piotrkowie 9 października 1468 roku.
Z tą datą i miejscem można by polemizować, jako że trzy tygodnie wcześniej odbył się Sejmik w Wiślicy (25-30 czerwca 1468), stanowiący identyczne preludium do Sejmu Walnego w Piotrkowie.
Rozumiem, że obecna władza ma jakieś swoje powody, aby preferować datę 13 lipca? Być może data 25 czerwca zbyt jaskrawo zbiega się z pogańskim, rodzimowierczym Świętem Kresu/Kraszu/Sobótki/Kupały? Skoro jednak ma to być oficjalne święto Polskiego Parlamentaryzmu to nie będziemy się kłócić o drobne 3 tygodnie i pierwszeństwo Wiślicy nad Kołem oraz Małopolski nad Wielkopolską.
Sejmiki ziemskie w Kole – zjazdy szlachty wielkopolskiej, które odbywały się w Kole od początku XV wieku aż do 1716 r. Zgodnie z pisemnym przekazem miały miejsce w refektarzu klasztoru bernardynów, a gdy przybierały większe rozmiary, przenoszone je na nadwarciańskie błonia.
Sejmiki odbywały się stosunkowo rzadko, zazwyczaj w refektarzu klasztornym bernardynów, jednak gdy przybierały większe rozmiary zjazdów wielkopolskich zajmowały także pobliskie błonia. Zjeżdżała się na nie szlachta z ówczesnych województw prowincji wielkopolskiej.
Do tej pory nie znamy dat wszystkich zjazdów. Są informacje dotyczące kilku, lecz bez konkretnych dat: 1411, 1429, 1430. Na sejmikach podejmowano głównie decyzje przeciwko Krzyżakom jako najbliższym wrogom. Na sejmiku z 1433 r., za czasów Władysława Jagiełły, podjęto uchwały dotyczące wypraw przeciwko Zakonowi. Kilka innych sejmików kolskich odbywanych aż do początku XVI wieku, związane były z wojną pruską.
Sejm 1468 r. w Piotrkowie. Najstarszy sejm walny koronny „dwuizbowy”.
Zwołany w 1468 r. przez króla Kazimierza Jagiellończyka do Piotrkowa. Zostało ono poprzedzone zostało spotkaniami króla Kazimierza z dygnitarzami i szlachtą na sejmikach prowincjonalnych, małopolskim w Wiślicy 25-30 czerwca 1468 r. i wielkopolskim, w Kole 13 lipca 1468 r. Motywem działania króla były potrzeby opłacenia żołnierzy biorących udział w wojnie z Zakonem krzyżackim, zakończonej w 1466 r. Zarówno na małopolskim sejmiku prowincjonalnym w Wiślicy, jak też wielkopolskim w Kole, przychylono się do prośby króla, odkładając ostateczną decyzję do sejmu, który wyznaczono na 9 października 1468 r. Jednocześnie król polecił wybrać po dwóch posłów szlacheckich na sejmikach powiatowych w całym Królestwie, którzy następnie mieli przybyć do Piotrkowa, aby wziąć udział w sejmie walnym. W sejmie, który rozpoczął obrady 9 października 1468 r. zebrali się król, członkowie rady oraz posłowie, wybrani na sejmikach. Podczas obrad podjęto różne sprawy, ale to właśnie do posłów wysłanych z poszczególnych ziem zwrócił się król z członkami rady w sprawie znalezienia sposobu na dokonanie wypłaty żołnierzom zaległego żołdu. Posłowie oświadczyli jednak, że nie posiadają w tej sprawie odpowiedniego mandatu do podjęcia decyzji o udzieleniu pomocy królowi w wypłacie zaległości żołnierzom. W tej sytuacji sejm nie podjął żadnej decyzji w tej sprawie, ale odesłał ją na sejmiki prowincjonalne, które miały się odbyć w ściśle określonych terminach: sejmik generalny w Kole dla ziem wielkopolskich, w dniu św. Mikołaja 6 grudnia, zaś sejmik generalny małopolski, w Nowym Mieście Korczynie, w dniu Poczęcia Najświętszej Marii Panny, 8 grudnia 1468 r. Stosowną uchwałę w sprawie udzielenia pomocy Królestwu podjęto na sejmiku w Nowym Mieście Korczynie właśnie 8 grudnia 1468 r., na który przybyli posłowie ziem wielkopolskich. W ten sposób praktyka obradowania w sejmie z udziałem posłów wybranych na sejmikach, tworzących oddzielną izbę – a nie przez udział w sejmie jedynie delegacji sejmików generalnych prowincjonalnych, czy też przez udział osobisty każdego z ogółu szlachty – utrwaliła się na kolejnych sejmach za panowania króla Kazimierza, które odbywały się praktyczne każdego roku, nabierając charakteru stałej zasady organizacji sejmu.
Zobacz: W. Uruszczak, Najstarszy sejm walny koronny „dwuizbowy” w Piotrkowie w 1468 roku, w: Narodziny Rzeczypospolitej. studia z dziejów średniowiecza i czasów wczesnonowożytnych, Pod red. W. Bukowskiego i T. Jurka, T. 1, Kraków 2012, s. 1033-1056.
Sejm koronny za panowania Zygmunta II Augusta, grafika z dzieła Jana Herburta Statuta y Przywileie Koronne z 1570 roku
Sejm walny (łac. comitia generalia)[1] – nazwa parlamentu Korony Królestwa Polskiego, a od 1569 roku Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Było to zgromadzenie decydujące o ważnych sprawach w państwie. Sejm walny składa się z dwóch izb: senatu i izby poselskiej oraz z trzech stanów sejmujących: króla, posłów i senatorów.
Sejm walny Królestwa Polskiego po raz pierwszy pojawił się w latach 1382-1386[2], gdy na ogólnopolskie zjazdy urzędnicze zaczęła przybywać szlachta i przedstawiciele miast. 2 lutego 1386 roku na jednym z pierwszych sejmów walnych w Lublinie Jagiełło został wybrany królem Polski.[3]. Pierwszym sejmem walnym Królestwa Polskiego z udziałem posłów wybranych na sejmikach ziemskich był sejm w Piotrkowie w 1468 roku[4].
W skład sejmu wchodzili członkowie rady królewskiej (odgrywający największą rolę), niżsi urzędnicy ziemscy (pełniący rolę nieformalnych reprezentantów swych ziem) szlachta przybywająca na sejm, a niepełniąca żadnych urzędów, oraz przedstawiciele miast. Były to tak zwane 3 stany sejmujące: król, senat, izba poselska.
Do czasu zawarcia unii lubelskiej w 1569 i utworzenia wspólnego sejmu Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego jego sesje odbywały się w Piotrkowie, Krakowie, Toruniu, Bydgoszczy, Radomiu, Sandomierzu (sejmik generalny przy osobie króla), Lublinie, Parczewie i w Warszawie.
Od 1573 sejm zwyczajny zwoływany był przez monarchę raz na dwa lata. Wymóg ten sformułowano w punkcie 9 Artykułów Henrykowskich. Po Unii Lubelskiej, od 1570 r. sesje odbywały się w Warszawie i (jak postanowiono na sejmie pacyfikacyjnym warszawskim w 1673) co trzecia w Grodnie (tzw. sejm grodzieński), sporadycznie miejscem obrad był też Toruń (1576 i 1626), Brześć Litewski (1653) czy Lublin (1703)[5]. Alternata grodzieńska pomijała jednak sejmy nadzwyczajne, a poza tym konwokacyjne i elekcyjne (w Warszawie) oraz koronacyjne (w Krakowie).
Bez zgody sejmu jako reprezentanta szlachty, król nie mógł nałożyć nowych podatków. Jednak monarcha zwoływał sejm i zasięgał jego rady nie tylko z „fiskalnych” względów. Sejm był organem ustawodawczym, co potwierdziła konstytucja z 1505.
Król mógł zamiast sejmu walnego zwołać sejmy prowincjonalne, o takich samych kompetencjach jak sejm walny i uzyskiwać zatwierdzenie dla swych propozycji na każdym z osobna. Mógł też przedstawiać swoje propozycje bezpośrednio sejmikom ziemskim i od nich uzyskać zatwierdzenie dla swych propozycji. Taka sytuacja określana jest jako alternatywność sejmu walnego, sejmów prowincjonalnych i sejmików ziemskich. Utrzymała się do końca XV wieku.
Po wydaniu przywilejów dla szlachty w 1454 roku wzrosła rola sejmików ziemskich. Szlachta zamiast zjeżdżać na sejmy walne zaczęła wysyłać swych przedstawicieli wybieranych na sejmikach. Doprowadziło to do wyłonienia się na sejmie piotrkowskim w 1493 roku osobnej izby sejmowej, będącej reprezentacją szlachty wybraną na sejmikach ziemskich – Izby Poselskiej.
Dla uczczenia 550-lecia Parlamentaryzmu Rzeczpospolitej i 100. rocznicy odzyskania Niepodległości przez Polskę, 13 lipca w Zamku Królewskim w Warszawie odbędzie się Zgromadzenie Narodowe.
Zgodnie z postanowieniem wydanym przez marszałka Sejmu, uroczyste posiedzenie rozpocznie się o godz. 12. Przed zgromadzonymi na zamkowym dziedzińcu najwyższymi rangą urzędnikami państwowymi, posłami, senatorami i gośćmi z zagranicy orędzie wygłosi Prezydent.