Żadanica

Laleczki ze skrawków materiału są powszechne w całej wschodniej Słowiańszczyźnie. Mogą być osobistym amuletem albo amuletem dla domu, albo niebanalnym prezentem dla bliskiej osoby. Wykonane z miłością i zgodnie z rytuałem, mają szczególną moc magiczną. Na Ukrainie nazywane są motankami, mają swoje odpowiedniki na Białorusi  i w Rosji . Ślady w polskiej tradycji to Marzanna – klasyczny przykład kukły obrzędowe i Marzeniok – obrzędowo-magiczna kukła znana na Śląsku. Bo lalki mogą być obrzędowe, ochronne lub po prostu dla zabawy.

Podobno zwyczaj ten wziął się stąd, że kiedy u dawnych Słowian kobieta szła rodzić do łaźni, jej mąż wykonywał i zawieszał na drzwiach takie szmacianki, aby zmylić złe duchy, by zamieszkały w lalkach, nie nękały zaś matki ani dziecka. Dziś większość lalek wykonują kobiety, tylko niektóre modele mogą sporządzać również mężczyźni. Z czasem sztuka motania rozwinęła się i zaczęto robić lalki na każdą okazję. Jest więc Karmicielka – dla dostatku, jest Dzwoneczek – dla dobrych wieści, Zielarka – dla zdrowia, wypełniona ziołami, jest Matka z dzieciątkami – dla płodności, są Nierozłączki – dla młodej pary, są lalki podróżne i wiele innych.

Białoruska Żadanica (ros. Żełannica, dosł. Życzenica) to specjalny rodzaj lalki  – ona spełnia życzenia. Jeśli mamy jakieś marzenie, trzeba wykonać taką lalkę, obdarować prezentem i nie pokazywać nikomu, często z nią rozmawiać, a na pewno się odwdzięczy.

szmaciana lalka rzymska – 300 lat p.n.e. /źródło – internet/

Żadanice mogą mieć różną formę, w zależności od naszego życzenia. Ta na zdjęciu u góry wykonana jest na wzór jednej z najstarszych motanek (czyli lalek nie zszywanych tylko związywanych), zwanej rwanką, swatką, rożanicą, wepską lub kapustką. Taką lalkę robiła dziewczyna, gdy już dojrzała do zamążpójścia i wystawiała w oknie – był to znak dla ewentualnych swatów, że są w tym domu mile widziani.  Taką lalkę dawano też dzieciom do zabawy. Obrazuje zamężną kobietę, o czym świadczą szczegóły jej stroju (chustka, fartuch) oraz widoczne atrybuty dojrzałej kobiecości (duży biust).  Jednocześnie wszystko ma znaczenie symboliczne – chustka na głowie chroni od obcych wpływów, plotek, pomówień. Fartuch – od wszelkiego brudu, jaki niesie życie. Obfite piersi to symbol płodności i kobiecego zdrowia. Nasi przodkowie wierzyli, że duże piersi u kobiety oznaczają możliwości, by wykarmić silne, zdrowe dzieci, a od tego zależy siła i dobrobyt rodziny. To ciekawe, że tak naprawdę główne źródło dostatku w domu upatrywali w kobiecie, w jej twórczej sile, tej zdolności dawania i podtrzymywania
wszelkiego życia.