Bogowie Słowian – część 4 podług wskazań Wiary Przyrod(zone)y

Copyright © by Czesław Białczyński, all right reserved ® by Jerzy Przybył

Bogowie Słowian – część 3

Tyny podległe Tumowi Kostromy

Tum Kostromy

tworzą

Żywiołowie: Strzybogowie, Dażbogowie

Mogtowie: Podagowie, Morowie, Welesowie

Żywiołowie

TYN STRZYBOGÓW (ŚWISTÓW)

Członkowie rodu: Strzybóg, Stryja, Pogwizd, Poświst, Dyj-Poświściel

Główność: jednogłowy

Przynależność: Twer Swąta, Trzem Czarnogłowa, Tum Kostromy, Tyn Świstów

Głowny przybytek, miejsce przebywania: Ziemia, Wela, Niebo

Atrybuty

żywe: Osika, Zając, Żuraw, Konopie i Trzcina, Ziele Goryczki, Pięciornik i Kopelnik, Ważka Modra

kamień: Diament Różowy i Koral

minerał: Miedź

rzecz: Skrzydło, Kość i Dym

maści (barwy): Maść Skrzystobiałą

czerty i rezy (liczby): Czerta 1, Liczba 10,

taje (guzły) i gramoty (zapisy, sjenowity, wici): Taja T, Gramota g,

Miesiąc Styczeń (Proswiet),

Na Weli

Niwa (symbol): Niwa Góry i Powietrza

Tyn: Dwór Wietrzysty

Wieńce i ofiary: Konopie, Goryczka, Pięciornik i Kopelnik,

Obrzędowy wypiek (potrawa, obiad – potrawa obiata):

♣

STRZYBÓG

Postacie-wcielenia (równe miana): Strzybog-Świst, Strzybog-Szyb, Strzybog-Fijus

Inne nazwania jego osoby (przydomki): Świst, Fijns-Flins, Wijs -Władca Czterech Wichrów, Pan Wichrów, Wiłchmur, Jastra, Jastrzybóg, Jastrybog, Jaster, Uster, Sterbog, Starbóg, Strabag, Stryboh, Strżiboh, Striboh, Stryj-bog, Szybła, Szaboł, Wij, Stribok, Stibóg, Strzybóg.

Zajmowany krag: Czwarty Krąg

funkcja (zakres działania): kieruje mocnymi i stałymi wiatrami

ród: Świstowie

pochodzenie: Dzięgle – Czarnogłów i Białoboga

narzędzia czarowne – oznaki władzy: Wór-Sak Wichrów i Skrzydlaty-Skrzysty Płaszcz Potargane szaty

Pomocnicy (Stworze – bogunowie): Latawce

Strzybog-Świst

Znaczenie mian i imion oraz przydomków, i ważniejsze pojęcia wywodzone z jego miana:

strzy

STRZYBÓG (Stribog) – jego miano wywodzone jest zarówno z języka słowiańskiego i irańskiego, jak indoeuropejskiego. Jest to imię dwuczłonowe. Drugi człon, bog – bogactwo, szczęście, został omówiony wyżej. Człon pierwszy, strzy- (stri-) ma znaczenia: piękny, wzniosły, godny czci (gdy go wywieść z irańskiego), bóg nieba lub przebywający na niebie (z indoeuropejskiego), a także bóg rozsiewający (sanskryckie, indyjskie stri – rozsiewać). Jeśli wywodzić go ze słowiańskiego, jawi się wiele znaczeń związanych z wiatrem, powietrzem i płynięciem. Tak więc byłby to bóg: strzybaty – skaczący (stribati –skakać), bóg strzępiący – rozrywający, strzębiasty, strzybaty – wysokolotny, zadziorny (od czego pochodzi również słynący z wysokiego lotu jastrząb), także strzybaty – rwący, rozrywający, strzępiający  – zabijający, straszny – przestraszający (strzych-strych-strach), strzełający – dający dobry lot strzałom, strzelisty – smukły, wysoki, streti (prasłowiańskie) – siekący, ziębiący, zlodowacający, stryjący (strojący) – rozpościerający, rozsiewający (tu z łac. sternere, hinduskie stri), struga – płynący, stary – leciwy, a także starki – sterczący, stark – oścień, pniak (prasłowiańskie strk, strczati – sterczeć), co wiąże się z jego męskością (stercze – członek), powodujący starnienie – cierpienie, zesztywnienie karku (częste w następstwie zawiania), strzący – rozścielający się po niebie, rozprzestrzeniony, rozpostarty, pędzący, stręczyciel – przynoszący coś, również przynoszący szkody – stradzę, straty, W języku ruskim ustrad – krzepki, strast’ – męka, striebnucyj – wysuszający, uśmiercający. Z powodu znaczenia słowa stryj – brat ojca, niektórzy próbują go stawiać jako najwyższego i najstarszego z bogów, jednak słowa „stryj” w takim znaczeniu zaczęto używać późno, wcześniej określało ono jedynie włóczęgę lub starca^a.

szyb

Szyb to uproszczone w wymowie Strzybóg, gdzie człon strzy- przechodzi w szczy- i szszy-, wreszcie w szy- (Szybóg – Szyb). Określenie to zawiera wielkie bogactwo znaczeń nawiązujących niekiedy bezpośrednio do tych, które wynikają z omówionego już wyżej członu „strzy”. Szyb znaczy więc: szybujący – lecący, prędki – szybki, posługujący się świszczącym głosem-gwizdem – szypem (rus. szip, szipiet’ – syczący, syczeć, świszczeć), szypolący -zrywający (stpol. szypoleć – zrywać), Bóg-Strzała (szyp – strzała), także szyp – kolec (stąd róża szypszyna), szyp – kij, szybała – tłukący się, uwijający się, szalbierczy, nieuchwytny, szibaty – siekący, biczujący (z powodu lodowatych, śniegowych zawieruch jakie rozpętuje). Również chwiejący się, błądzący (oszibat’, oszibka – chwiejność, omyłka, błąd), kołyszący (litew. suboti – kołysać), chybający – skaczący, chybki – szybki^b.

świst

Świst ma takie samo znaczenie jak gwizd. Nawiązuje zatem do pojęć światła, świtu, świętości, a jednocześnie jest bezpośrednim określeniem wichru i burzy (stpol, świszcz – wicher, burza) i określeniem dźwiękonaśladowczym głosu wydawanego przez wiatr. Określenia te mają rzeczywiście bardzo bliski związek z zakresem znaczeniowym wyrazów Swąt i Światowit, a więc pojęciem najwyższej świętości.

Fijns-wijns

Fijut-Fijns (Flins – w wersji zniemczonej, połabskiej, znanej z dawnych kronik) to złodziej, wietrznik, pustota, fiutający – gwiżdżący, lekceważący. Fijut to również określenie męskiego członka w stanie wzwodu, członka sterczącego (por. wyżej: sterczeć, stercze – moszna), czyli podkreślenie boskiej męskości. Flis – spływ, ślizg, płynięcie, zatem bóg płynący lub dający możliwość płynięcia w powietrzu, a stąd z kolei fujarka – flet (instrument dobywający dźwięk przez dęcie, powodujący rozprzestrzenianie się dźwięku), fluć – duć, dmuchać, dąć (łacińskie flatus). Należałoby sprostować na Wijs-Wlins-Wejus. Taki przekład prowadzi do rozległego kompleksu znaczeń związanych z wić i wiać, a więc pochodzących wprost od swęt.

♣

STRYJA

Postacie-wcielenia (równe miana): Stryja-Stroja, Stryja-Dma, Stryja-Smuga

Inne nazwania jego osoby (przydomki): Stryba, Striba, Strzyba, Strzyboga, Duchtynia, Pani Czterech Wiatrów, Władczyni Porywów, Pani Powietrza, Pani Tchu-Duszy, Pani Tchnienia i Oddechu, Odma, Tchawija, Tcha, Streja, Strojna

Zajmowany krag: Czwarty Krąg

funkcja (zakres działania): kieruje stałymi średnimi wiatrami, szczególnie zaś powietrzem. Od niej zależy jego weń, to czy jest dobre  i bogate czy też liche.

ród: Świstowie

pochodzenie: Dzięgle – Czarnogłów i Białoboga

narzędzia czarowne – oznaki władzy: Ma ona puste ręce i nimi się posługuje w pracach i walce jak narzędziem. Układa wtedy prawą dłoń w znak wiru, koła, zamkniętego obiegu wiatrów i powietrza (kciuk stykający się czubkiem z palcem wskazującym). Ma białoprzejżystą szatę.

Pomocnicy (Stworze – bogunowie): Zduhacze( Stuchy)

Wizerunki: 

Znaczenie mian i imion oraz przydomków, i ważniejsze pojęcia wywodzone z jego miana:

STRYJA – słowo stryj znaczyło też w staropolszczyźnie tyle co „pomyślny wiatr”, ale także stryk  – włóczęga, osoba zmieniająca miejsce, żebrak, a więc Stryja to bogini włócząca się, ruchliwa. Warto zaznaczyć, że słowo to nie miało pejoratywnego znaczenia, a żebraków i włóczęgów nazywano strykami, żeby ich nie urazić, nie spowodować obrazy. Stryja znaczy też stara (strujus – starzec ).

Jej przydomek Stroja ma wiele znaczeń: strojna i strojąca (sobie żarty), ztrojona – potrójna, trojąca się, starająca się – ruchliwa, pracowita, zapobiegliwa i sterana – zmęczona. Także stroj – rząd, stroićsposobić, sterować – kierować, strona – kierunek, strony – spadzisty (zatem bogini spadająca), strymit’ – pędzić, sztorm – huragan na morzu, strom, także drzewo (bogini ukrywająca się w drzewach). Słowo stroli znaczy obok, zaś storzyć to sterczeć, storna – piersiasta, co podkreśla kobiecość bogini. Stradza – strata, czyli bogini przynosząca straty. Struna – dźwięcząca, powodująca płynięcie dźwięku, tak jak struga – płynąca (nie tylko woda). Istnieje bliski związek między strugą (st-rugać, st-rygać – rugować, płynąć), struną (st-runąć – uderzyć, opaść, spaść, płynąć), strzyc (st-ryc, st-rygat’ – scinać), strzec (st-regać – strzec, spostrzegać – widzieć) i stryją-wiatrem (st-ryć, st-rydz – drążyć, ciąć, uderzyć, opadać)^e.

Zastanawia związek sznura – postronek, stryk i szubienicy – szybienicy ze Strzybogami. Istnieje przesąd mówiący, że mocny, nagły wiatr wiejący bez widocznego powodu oznacza zapowiedź powieszenia się przez kogoś albo wykonanie gdzieś w okolicy wyroku przez powieszenie. Równie zastanawiająca jest bliskość miana strzyga i pojęć takich, jak strzykanie czy strzyżenie.

Inne wtórne nazwanie Stryi to Dma, czyli podmuch wiatru, dmuchanie, dęcie, dmuch i jednocześnie dech, oddech, a za tym wywodzące się z tego samego rdzenia duch i dusza-tchnienie. Także więc Stryja to bogini dająca oddech i tchnąca życie.

Smuga znaczy między innymi: gładka, wysoka, strzelista (smukła) i pozostawiająca nieuchwytny ślad –smugę. Także smykająca – przesuwająca się, wkręcająca się (litew. smukati), wślizgująca się. Smuga to również – strefa, obszar^f.

♣

DYJ-POŚWIŚCIEL

Postacie-wcielenia (równe miana): Poświściel, Pyjda, Duj-Bełt.

Inne nazwania jego osoby (przydomki): Poświściel, Świściel, Hwist, Dyj, Dyjas, Disaek, Dyjasek, Dyjbełt – Pan Zawieruchy, Władca Dujawic, Pan Wichury i Nawałnicy, Władca Wielkich/Wysokich Powietrznych Trąb, Pan Wielkich/Wysokich Powietrznych Wirów – Wirowisk, Hyr-RAgan (Hur-aga, Hur-raga, Hyr-radża), Pan Wysokości.

Zajmowany krag: Szósty Krąg

funkcja (zakres działania): prowadzi największe zawieje, zawieruchy, dujawice, zamiecie śnieżne, nawałnice, poprzedza często burze. Rządzi gwałtownymi nagłymi porywami o niespotykanej sile, które rodzą się w samym sercu zawieruchy i powodują prawdziwe katastrofy.

ród: Świstów

pochodzenie: z Rodu Plątów – Drugie wspólne dziecko Plątwy i Przepląta, albo syn Świstów – Stryji i Strzyboga

narzędzia czarowne – oznaki władzy: Kiedy rozcapierza prawą dłoń w Szpon a lewą zaciska w Pięść zrywa się najsilniejszy i najbardziej niszczycielski wicher przylatujący zwykle ze wschodu.

Pomocnicy (Stworze – bogunowie): Dyjaboły zwane też Dyawołchami lub Błudami

Znaczenie mian i imion oraz przydomków, i ważniejsze pojęcia wywodzone z jego miana:

Dyj nosi przydomki Poświściel, Pyjda-Witroduj i Duj-Bełt. Nie jest znane istyjskie imię jego odpowiednika. Główne imię boga wymienianego już przez pradawne kroniki^a, Dyj (Duj) – wpisuje się w krąg znaczeń związanych z takimi pojęciami, jak: oddech, tchnienie, duch, dusza. diews-diw (deus, dzeus – bóg), duć – wiać, duhiel – prostak, głupiec, duha – głupstwo, brednia, duhiec – knut, bat, duh –dąb (święte drzewo), duchati – wiać, duch – powietrze (wozduch), duchy – zapach, ducza – wodospad. Duja to nie tylko burza, gwałtowny wiatr (duti, dunati, dunut – wiać), ale także mżawka, dmuchanie wiatru i rodzaj obrzędowego tańca w kole (dujti – tańczyć, często mówi się potocznie o tańczącym wietrze). Bliski jest również krąg pojęć związanych z rdzeniem dyg (=dych), dygać, dygotać (dychotat’) – który wiąże Dyja z postacią Dengi (dęga – skrzywienie, skulenie, ale także jasność, jaskrawość, tęgość, potęga). Nawiązanie do jasności i światła mające miejsce poprzez rdzeń dag – światło, ogień, jest zdwojone innym równoległym nawiązaniem do przydomka Poświściel, albowiem wyrazy świst i wiać wypływają bezpośrednio z rdzenia swęt, tak samo jak światło, święto, świat, gwiazda, kwiat, świt^d. Inne potwierdzenie owego związku Dyja i Dęgi z jasnością i wiatrem to święto zwane Śmigus-Dyngus, otwierające starosłowiański rok księżycowy (do odradzającej chłosty używano wici-wijki). Poświściel to po prostu syn Śwista, Ten Który Posiada Ciało (ciel – cielesność), ściel – ślący, ścielący wichry. Wskazanie na cechę posiadania ciała w przypadku wiatru oznacza jego moc, siłę – to wiatr namacalny, wiejący ścianą twardego powietrza.

Dyj Bełt

Dyj -Poświściel

Przydomek Bełt omówiono w Tai Szóstej, przy opisie osoby Wodo-Bełta. Oznacza on nie tylko zmącenie, wir, ale i strzałę będącą symbolem męskości, gwałtowności, śmierci. Witroduj – czyli odbierający pogodę, przepędzający ją (pogoda = witro, wedro).

Przydomek Pyjda oznacza Dawcę Pyłu – czyli prochu, kurzawy, zamieci. Znaczy jednak również (np. u Rusinów) pył – ogień (co wskazuje na wyraźne niebiańskie pochodzenie bóstwa). Poprzez puch, pusti –dąć, pych – pchanie, pychat’, pyszat’ – silnie oddychać, pych – dmuchanie, pach – zapach, pąch – pąk (i inne związane z tym kręgiem odniesienia) oraz puta, putat’ – mozoł, piana, zawirowanie^e, postać Dyja wiąże się zarówno z bogami Powietrza (Weniami), jak i z Przeplątem-Perepułtem.

♣

POGWIZD

Postacie-wcielenia (równe miana): Gonedrakt-Godehart, Wiszeń-Wiejun, Szelest,

Inne nazwania jego osoby (przydomki): Pochwist, Gwizd, Pan Łagodnych Powiewów, Władca Wietrzyków i Bryzy

Zajmowany krag: Szósty Krąg

funkcja (zakres działania): zajmuje się wyłącznie łagodnymi wiatrami, zwanymi powiewem. Przeważnie porusza się w towarzystwie Pogody.

ród: Świstowie

pochodzenie: syn Stryi i Śwista

narzędzia czarowne – oznaki władzy: Wznieca poruszenia powietrza gdy układa dłonie w ten sposób, że prawa ręka ma, poczynając od wyprostowanego kciuka, każdy następny palec mocniej zagięty do wnętrza, a lewa ręka, każdy palec bardziej wygięty na zewnątrz.

Pomocnicy (Stworze – bogunowie): Chały

Wizerunki:

–

Znaczenie mian i imion oraz przydomków, i ważniejsze pojęcia wywodzone z jego miana:

Pogwizd nosi przydomki: Gonedrakta-Godeharta, Wiszenia-Wiejuna i Szelesta. Jego istyjski odpowiednik to być może Letuonis. Główne miano tego boga, tak samo jak i Pośwista, oznacza Nadchodzącego Po Świście, czyli syna Śwista. Jak wiadomo, wyrazy gwizd i świst to okreŚlenia znaczące dokładnie to samo, wypływające z rdzenia swęt i łączące się w jeden spójny krąg z wielką grupą pojęć światłości, boskości i świętości. Przydomek Gonedrakt składa się z dwóch części: gone –czyli goniący, latający i drakt (dracz) – drący, niszczący, psujący. Tak samo w drugim brzmieniu wymienianym przez prastare źródła, Godehart, mamy do czynienia z dwoma członami imienia. Jest ono złożone z god (godny – całoroczny, wiejący mocno przez cały god – rok, godzący – ugadzający, uderzający, ła-godny – spokojny, stały, nieporywisty) i z drugiego członu, hart, wywodzonego z indoeuropejskiego pierwotnego rdzenia rozdzielającego się na dwa rodzaje pojęć: chart – szybki i hard – twardy (hartować, hardy). Przydomek określa więc postać boga wiatru całorocznego, stałego, twardego (hardego) i szybkiego.

Wiszeń, Wiejun i Szelest to trzy przydomki, które omówimy w dużym skrócie. Pierwszy z nich określa boga wysyłającego, ale też wysilającego się, czyli słabego, siedzącego w wiszu – sitowiu, boga, przy którego powiewie wszystko zwisa niemal nieruchomo (to bardzo słaby wiatr wiosenny, ciepły). Drugi oznacza Pana Wiejącego, Tego Który Wieje – ze wszystkimi nawiązaniami od wiać do pojęcia świętości, światła, wicia i boskości. Wreszcie Szelest to wiatr lekki, szemrzący, szmerający – cicho szuszczący i smyrający – dotykający lekko, delikatnie, szorochający – szemrzący liśćmi i szołochający – co nawiązuje zarówno do szału, szlochu (płaczu), jak i chodzenia (szedł, szło), czyli powolnego ruchu. Blisko związane są z tym kręgiem inne odniesienia, takie jak: szemrać (szermowac) – ciąć, szerm –cięcie, szirz (szyr) – rozprzestrzeniony, szeroki – rozpostarty, szerzący – oczyszczający, szczery – czysty, szczera – szczyt, cesta – droga (czysty szlak, miejsce wyczyszczone, wydeptane). Znaczenia te pochodzą z pradawnego indoeuropejskiego rdzenia skei – jasny, promienny z kolei wyraz szerszeń (szyrszeń), zwany też srszeniem lub srszem, nawiązuje poprzez nazwę wiatru Srala-Wiertek wprost do staroindyjskiego bóstwa Sroasza. Jeszcze inne pokrewne wyrazy to szelina – krzewy, gąszcz, szypszyna – krzewy dzikiej róży, szelma i szelem – szalejący, szalony.

♣

POŚWIST-Witra

Postacie-wcielenia (równe miana): Pochwist-Świstun, Szołm-Hała, Hennił-Hejnaw

Inne nazwania jego osoby (przydomki): Szalej, Szołm, Hołm, Hojna-Gonił, Hennil, Honił, Hejnał – Władca Małych Trąb, Pan Wirów i Pan Stałych Wiatrów, Pan Niskich Wirów-Wiatrów, Wit-RA, Wietrun-Wiertun, Wiertek, Z Ra Latający – Zrala-Źrała, Zrała-Witra (Witający RA i Uwity przez RA), Hała-Ała, Ałła, Hałas, Srala, Srala-Wiertek, Srala-Wietrek.

Zajmowany krag: Szósty Krąg

funkcja (zakres działania): łaczy opiekę nad stałym wiatrem z opieką nad trąbami i porywami oraz wirami. Przybywa nagle nie wiadomo skąd i tak samo gwałtownie zanika. Nie jest zbyt silny, ale niekiedy potrafi w sposób stały nieustannie napierać aż dech w piersiach zaprze.

ród:

pochodzenie: syn Stryi i Strzyboga

narzędzia czarowne – oznaki władzy: Wzbudza owe rodzaje wiatru układając dłonie w ten sposób, że wyciąga ku niebu palec wskazujący zawiniętej prawej dłoni i wskazuje ku ziemi palcem lewej dłoni.

Pomocnicy (Stworze – bogunowie): Wspomagają go bogunowie zwani Wirami lub Trąbami.

Wizerunki: –

Znaczenie mian i imion oraz przydomków, i ważniejsze pojęcia wywodzone z jego miana:

Poświst nosi przydomki Pochwista-Świstuna, Szołma-Hala (Holma), i Henniła-Hejnawa (Hojny, Goniła, Hajnała). Jego główne miano oraz przydomek Pochwist określają owego boga jako syna Śwista, a także jako „słabego”, „lekkiego śwista” – czyli Pośwista-Świstuna. Przydomki Hala, Holm (Szołm), Hennil, Hojny, Gonił, Hejnaw, Hajnał wiążą się w jeden znaczeniowy ciąg z takimi bliskimi pojęciami, jak: hala – wiatr halny (ciepły, ale mocny, południowy, przyprawiający o zawały serca i ataki szaleństwa), gola – mocny wiatr południowo-zachodni (od Bramy Morawskiej), zwany też Sralą lub Hajnałem, Chała – boginka gnająca chmury u Słowian Południowych (Poświst jest ojcem owych boginek, choć zostały one pomocnicami Pogwizda), chał – łachman, podarte ubranie (od potarganych szat, w jakie odziani byli bogowie Wiatru), hałaburda – zawadiaka (od hała – wiatr i burda – walka), hałabała (od hała – wiatr i bać się – wiatr wywołujący lęk), haj, hej, hejnał – zawołanie, obwieszczenie (przy pomocy dźwięku niesionego wiatrem) i nazwa rodzaju wichru (jak również nazwa pieśni-modlitwy), hasać – skakać, pląsać, kręcić się, hyc – skok, heca (hecować) – wywoływać zamęt, zawieruchę, zadymę, wyskakiwać przed szeregi, hełm (szełm, szełom, oszełomit’) – oszałamiający, uderzający do głowy, odurzający, pozbawiający przytomności, kręcący w głowie (także wzgórze święte, góra porośnięta lasem, poświęcona pierwotnie bogom Wiatru; liczne są miejscowości o nazwie Chełm), hen – odległy, daleki, nieuchwytny, het – daleko (tam gdzie mieszka Poświst-Hejnał), chełst – chłoszczący, rozrywający szaty, rozwiany, hys – dobry wiatr, hyra – czupryna, hyr – sława, rozgłos, hlast – rozrywanie wiatrem, i głos (hłos, hołos) – dźwięk mowy, chajda (haj) – kołysać, huś-huśtać –kołysać, hukać, hałasować, hulać, huł – głuchy huk wiatru, hołoble – rodzaj śpiewu i gry oraz tańca obrzędowego, hołota (gołota) – wygładzone, ogołocone, wychłostane, hołysz – golec, ale i bohater, zawadiaka, gładysz, hołubce – wywijanie, zakrętasy, tany, hołubić – tulić, pieścić, honity (gonity) – gonić, hojny (gojny) – obfity, dający, dawca życia, a także żołny – dzięcioły (ptaki, których głos niesie się po borze). Jak widać, jest to wielki krąg oparty na przydechu i zawołaniu niesionym przez wiatr lub swobodne powietrze. Istyjskim odpowiednikiem Pośwista jest Wejopatis.

Imię tego boga, Hennil, przytacza po raz pierwszy w swej kronice Thietmar już w XI wieku. Nauka (np. Leger i inni) uważa go z całą powagą za słowiańskiego boga wiatru i wywodzi jego miano od honiti-goniti, porównując go słusznie z litewskim Goniglisem i madziarskim Hejnałem.

TYN DAŻBOGÓW (SOŁÓW)

Członkowie rodu: Dażbóg, Daboga, Płon-Netnik, Zorza, Bożyc-Bodnyjak

Główność: jednogłowy

Przynależność: Twer Swąta, Trzem Czarnogłowa, Tum Jeszy, Tyn Runów

Głowny przybytek, miejsce przebywania: Ziemia, Wela, Niebo

Atrybuty

żywe: Lipa, Tur, Kret, Sokół, Szypszyna (Dzika Róża), Bieluń, Rumianek, Świetlik

kamień: Szafir

minerał: Złoto

rzecz: Słońce i Deszcz

maści (barwy): Złota

czerty i rezy (liczby): Czerta 3, Liczba 3

taje (guzły) i gramoty (zapisy, sjenowity, wici): Taja D, Gramota d

Miesiąc Brzezień (marzec)

Na Weli

Niwa (symbol): Nieba

Tyn: Dwór Świetlisty

Wieńce i ofiary: Bieluń, Rumianek,  Świetlik,

Obrzędowy wypiek (potrawa, obiad – potrawa obiata):

♣

Dażbóg

Postacie-wcielenia (równe miana): Dażbog-Darzbog, Dażbog-Dadźbog, Dażbog-Dagbog

Inne nazwania jego osoby (przydomki): Dagda, Dag-Daw, Dag, Daw, Dawbog, Daboh, Daganbog, Darboh, Darbóg, Dobry Pan Bóg, Dobry Bog, Pan Niebiosów, Pan Światła, Bóg Światła, Pan Jasnego Dnia, Władca Światła Niebieskiego, Pan Kopuły Nieba, Mitra, Mit-Ra, Mitrad, Dawmitra, Dawmitr, DyjMitra, DZiEń USyłający, Dzeus, Dzień Dziełający, Dzień Daws, DARbOg, Dzienios, Dyaus, Dawsbog,Darzbog, Deus, Dews, Daws, Dziews.

Zajmowany krag: Czwarty Krąg

funkcja (zakres działania): Pan wszystkich niebiosów, a więc władca gwiazd i niebieskich mostów, władca także niebieskiej zwietrzyny i roślin Nieba. Włada Światłem Nieba

ród: Sołowie

pochodzenie: Dzięgle – Czarnogłów i Białoboga

narzędzia czarowne – oznaki władzy: Złoty Płaszcz, Świetlisty Nasiek-Pał (Pałnasiek), Złotą Koronę, którą otrzymał od Swaroga, gdy przyjął na niebo jego syna Swarożyca, i Złoty Pierścień z Błękitnym Okiem.

Pomocnicy (Stworze – bogunowie): Świtezie.

Wizerunki:

Dażbóg ze Swarożycem i Tarczą-Sołńcem (autor: Klimenko)

Darzbog

Znaczenie mian i imion oraz przydomków, i ważniejsze pojęcia wywodzone z jego miana:

Dażbóg, Pan Nieba, Władca Jasności był dawcą bogactwa, szczęścia i pomyślności. Pierwszy człon jego imienia daż – należy wywieść z indoeuropejskiego dou – dawać, dawca, jak i z dag – palić się, jaśnieć. Związek między dawać a dews (deus) – udzielca, bóg, dawca, jest oczywisty. Człon ten idealnie nadawał się na potrójny symbol, ponieważ zawarł w sobie aż trzy znaczenia: daw-dew – bóg (diews, deus), dawać – darować, darzyć oraz dag – płonąć, jaśnieć. Te trzy znaczenia potrajają się w trzech przydomkach boga, będących niczym innym, jak rozwinięciem i dopełnieniem jego miana. Dażbóg-Darzbog, Dażbog-Dadźbog (Daćbog-Dawbog) i Dażbog-Dagbog to po prostu spotęgowane wielokrotnie na różne sposoby pojęcia boga lub dawcy albo szczęścia.

♣

DABOGA

Postacie-wcielenia (równe miana): Daboga-Dobra, Daboga-Daba i Daboga-Łona

Inne nazwania jego osoby (przydomki): Pani Dnia (Doby), Dobra Pani, Jasna Bogini, Dardana, Dardawana, Dana, Bogini Darująca (Obdarzająca), Wielka Dawczyni, Pani Jasnego Nieba, Najjaśniejsza, Jasna Pani, Pani Nieba, Matka Niebieska, Bogini Nieba, Niebieska Pani, Władczyni Jasności, Dziewa, Dziewica.

Zajmowany krag: Czwarty Krąg

funkcja (zakres działania): włada dniem i jasnym niebem, czyli niebem podognym i dziennym – rozsiewa dookoła błękit. Jest uosobieniem dobroci i łagodności, dawczynią jasności i rozkosznego ciepła.

ród: Sołowie

pochodzenie: Dzięgle – Czarnogłów i Białoboga

narzędzia czarowne – oznaki władzy: Ma ona Błękitne Zwierciadło Niebios i Błękitną Koronę oraz Błękitny Płaszcz.

Pomocnicy (Stworze – bogunowie): Dziennice

Daboga-Doba

Znaczenie mian i imion oraz przydomków, i ważniejsze pojęcia wywodzone z jego miana:

DABOGA, żona-siostra Dażboga, to bogini, której główne imię tłumaczy się tak samo jak imię Dażboga. Przydomki Pani Jasnego Nieba, czyli Dnia, to: Dobra (Debra), Daba i Łona (Łuna). Dobra – bo dzień (jasność) jest dobry, w odróżnieniu od nocy (ciemności). Dobra, czyli dająca odpowiednią do życia porę. Także oboczne Debra – wklęsłość, jama, wąwóz, parów, wgłębienie, otchłań, dolina, zarośla, gęstwina, co nawiązuje do jej żeńskości i ma związek z wilgocią, wodą (łotewskie dubra – bagno, litewskie duburys – wgłębienie wypełnione wodą). Podobne jest znaczenie przydomka Łona-Łuna, określającego jednocześnie pojęcia takie jak jasność, życiodajność, jama, lęgowisko i światło. Przydomek Daba nawiązuje nie tylko do doby – pory, czasu dnia i nocy, ale i do daby – ładny. Zachowało się ono w polskim nadobny – ładny, czy litewskim dabnus – ładny. Również w pokrewnych znaczeniach daby – dzielny (prasłowiańskie dobj – dzielny) i debeł – wielki. Przydomek Daba nawiązuje również do dębu będącego pierwotnie we władaniu Dabogi. Daboga jest więc w symbolicznym wyobrażeniu słowotwórczym boginią dobrą, błogosławiącą (czyli dobrorzeczącą – używane jeszcze w XVI wieku), ładną, dzielną, dbającą, jasną, dzienną (słowo dzieli poprzez din wywodzi się również od deus – jaśnieć, błyszczeć), wielką i otchłanną. Jest dawczynią życia i szczęścia.

♣

PŁON

Jako Zdobywcy Wód, napełniającemu chmury deszczem i łowcy mającemu we władaniu Stada Gwiazd  składają mu ludzie szczególne ofiary w Święto Jesiennej Równonocy zwane Zarzynkiem albo Dożynkami. Odszedłszy na Niebo Wysokie do samotniczego żywota zebrał z wszystkich niebios wielki łup, gwieździste żniwo – wszystkie Gwiazdy znalazły się w jego stadzie. Stąd zresztą wywodzi się jego przydomek Plon.

Postacie-wcielenia (równe miana): Płon-Netnik, Płon-Plen, Płon-Plon.

Inne nazwania jego osoby (przydomki): Pan Gwiazd, Gwiezdny Pasterz, Pan Ostrzałunu (Astralu), Gwiazdor, Zgwiezdnik, Swiestniks, Płonetnik, Knotnik, Swiezdun, Swiezdny Pan, Świetnik-Świetlnik, Nietnik, Netnik,Wielki Gaśniczy Żywota.

Zajmowany krag: Szósty Krąg

funkcja (zakres działania): zajmuje się niebiańskim pasterstwem – jest Pasterzem, a więc Opiekunem, wszystkich gwiazd wszego świata.

ród: Sołowie

pochodzenie: syn Dabogi i Dażboga

narzędzia czarowne – oznaki władzy: Nietnik Świecidło-Gasidło – długi kij zakończony ośmiogwiezdną głownią i kapturem. Tym Nietnikiem-kijem roznieca i gasi gwiazdy, oraz zapędza je do stada. Każda gwiazda to płonący w Baji koniec Nieci Żywota a Płon jest tym, który owe nieci zapala i gdy przychodzi czas zagasza.

Pomocnicy (Stworze – bogunowie): Płanetniki

Płon-Netnik

Znaczenie mian i imion oraz przydomków, i ważniejsze pojęcia wywodzone z jego miana:

Płon ma przydomki Płon-Netnik, Płon-Plen i Płon Plon^a. Miano Płon wypływa z podwójnego znaczenia płonu – życiodajnej płonącej materii ognistej, żaru (płomienia) oraz płonu-płynu, ognistej, żywej wody wypełniającej żyły bogów (Jezioro Płoń-Pełń), czyli z nazwań boskiego ichoru. Mówi się, że Płon zapłonia (czyli zapala) swoim Świecidłem nieci żywota na Bai (Materii Świata) – widzialne jako gwiazdy, a także że je na niebiosach gasi, razem z bogami Przeznaczenia. Stąd znaczenia przydomka Netnik – niecący, ale i niecny (przez to że zdradził swoją matkę Dabogę). Przydomek Plen i Plon są bliskoznaczne. Pierwszy oznacza jednak oprócz plenności, płodności, dawania plonu, rozpleniania – rozmnażania (poprzez napełnianie chmur dobrym deszczem), również pleń – niewolę^b. Znaczenie to wynika z wykonywanej przez Plena pracy niewolniczego napełniania chmur dla Perperuny, na jaką bóg zosta skazany za swoją zdradę. Miana Plon i Plen oznaczają nie tylko dawcę wielkich zbiorów różnorakich płodów Ziemi, ale również tego, który schwytał i zniewolił (pojmał w pleń) wszystkie gwiazdy rozpierzchłe w różne strony Nieba. Gwiazdy stanowią wielki plon – łup Płona, są jego stadem, które on na niebiosach wypasa. Niektórzy twierdzą, że gwiazdy są kłębkami płonących nieci żywota (motkami Dodoli) rzucanymi przez Mokosz, na niebo pod opiekę Płona, albo kłębami wełny gwiazd-skrzystych baranów, z których to kłębków Makosz-Dodol wyplata Zrąb-Sieć – podstawę Materii Świata.

♣

ZORZA

Postacie-wcielenia (równe miana): Jutryboga-Jutra, Utrija-Jutrznia i Wzorza-Żarzyca.

Inne nazwania jego osoby (przydomki): Witra, Ustrica,  Zuria-Zoria, Zarza, Zaria, Zarja, Zarzyca, Zarzyczka, Żaria, Gorja, Międzygorja (Medżugoria), Orza-Ora – Pani Brzasku, Rana-Jutraboga, Zorza Zaranna, Zorza Wieczernica, WieczeRnicA, Władczyni Widności, Pani Zmierzchu i Świtu, Pani Południa, Pani Gorejąca, Ta – Która Wyłania Się Z ORzA, Pani Zrywająca Zasłony, Pani Zwiastująca, Dawczyni Światła, JutRzniA, Utroboh, Oruna, Orruna, Aruna,  Ara-Arja.

Zajmowany krag: Szósty Krąg

funkcja (zakres działania): włada zoraniem czyli wstokiem i zarzynkiem

ród: Sołowie

pochodzenie: córka Dabogi i Dażboga

narzędzia czarowne – oznaki władzy: Pani Brzasku, Władczyni Widności, Pani Zmierzchu i Świtu

Pomocnicy (Stworze – bogunowie): Zmierzchnice

Zorza-Jutryboga

Znaczenie mian i imion oraz przydomków, i ważniejsze pojęcia wywodzone z jego miana:

Zorza jest czczona pod przydomkami Jutrybogi-Jutry (Jutrzni), Utrii-Witry (Ustricy) i Wzorzy-Żarzycy (Zurii-Zorii, Orzy-Ory). Bogini jest wymieniana przez najdawniejszych kronikarzy pod imieniem Utrii^b. Jej główne imię nawiązuje do rdzenia orz obecnego w takich słowach, jak: orzeł, orzech, orzyna (jeżyna), orzyć (orać) oraz orz – wierzchowiec. Orzy znaczy szybki, popędliwy, ładny, zwinny, płodny, i przede wszystkim jarzący, błyszczący, jasny, silny. Jest to słowo pochodzące z czasów Wspólnoty, znane wszystkim Ariom (Indoeuropejczykom). U Istów jako nazwa zorzy i imię bogini Zorzy zachowało się bardzo pierwotne miano Ausra. W językach Słowian przetrwało ono w takich słowach, jak: hoży, hyży, jary, orzeł, orać, orzyć i innych. Słowo orewit oznaczało niegdyś popędliwość konia ku klaczy, a zatem siłę płodności. Do dziś huculskie woryk znaczy źrebiec, a wora stado. Trzeba zauważyć, że Polacy do XVI wieku na oznaczenie szybkiego wierzchowca używali słów orz, orzs, ors, hors i źrzebiec. Od tego wyrazu pochodzą również takie nazwy, jak Orawa, Orzew, Worów czy Horyń.

Orzyć znaczy poza tym – wywracać, rozcinać, rozpoczynać, rozpędzać, pędzić, gnać, pustoszyć, niszczyć. Rdzeń ten pozostaje w bliskim związku z pojęciami źrzeć – widzieć, przejrzeć, źrały – dojrzały, źrebię – nowonarodzony, źrzeb, źreb – los, zręb – podstawa, wzrok – spojrzenie, wzór – rzecz godna naśladowania, wzierać – spoglądać, wyzierać – wyjawiać się, zórać – jaśnieć, wychylać się, wschodzić, zerkać – obejrzeć, spozierać – patrzeć, zerkało – zwierciadło, lustro odbijające, wzraz – odcisk, odbicie, kształt, podobieństwo, obraz – odbicie, na wyraz – na kształt, na podobieństwo, źrenica dawniej zrzenica i jirzenica – oko. Tu dochodzimy do słowa zór mającego wiele rozgałęzień świadczących o jego prastarym i głębokim znaczeniu magicznym. Oznacza ono przede wszystkim jaśnienie, blask, żar, zarzewie, pożar, ognistość, łunę, co wyraźnie wskazuje na związek z bogami Ognia i Jasnego Nieba. Poprzez bliskość z wyrazami życie, żyć, ożyć, ożywić, jur, jurzyć, jary, jurny wskazuje na związek postaci Zorzy z bogami Życia (Simami, Rodami, Bożebogami) i płodności (Sporami, Rgłami, Dziewami).

Wykazuje także, poprzez wyrazy zrąb, źrzeb, źrebiec, rok i wierg, bliski związek z bogami Bytu i Doli. Zór oznacza jednocześnie (trudne do wytłumaczenia inaczej niż przez bezpośredni związek z mitem) takie pojęcia, jak pozór – udawanie zgody, fałszywy ślad, pozór – wstyd, pozor – uważność, uważanie, pozor – szpiegowanie, podpatrywanie, prezor – pycha, zazor – przygana. Widać jasno związek wszystkich przydomków Zorzy ze sobą oraz mityczne korzenie znaczeń wywodzących się od tego pnia. Przydomki Wzorza, Zurja i Żarzyca określają ją jako jaśniejącą, gorejącą, przynoszącą światło, jasność dla oka (wejrzenia), możliwość spostrzegania świata albo jako odbierającą owe możliwości, przynoszącą ciemność. Ta dwuznaczność znajduje odbicie w mitycznych losach bogini strąconej z Niebios (z powodu zawiązanego przez nią z Watrą spisku i okaleczenia Bodnyjaka). Jej miłość do Księżyca spowodowała jego przecięcie (zarzęcie).

Warto zwrócić uwagę na zbieżność miana Zorza-Zurja (Zorja) z mitologicznymi pojęciami sanskryckimi z religii hinduskiej (Wed), gdzie Surja to najważniejszy Bóg Słoneczny, którego ojcem był Diw, a on sam nazywany jest „okiem” Mitry i Waruny. Surja jest szczególnie mocno związany z Agnim – Ogniem. Także jego córka nosi imię Surja i została zaślubiona Somie.

Imię Zurii przechowały kroniki ruskie. Widać tutaj bardzo mocny związek dawnej wiary przyrodzonej Słowian i Hindusów, który wypływa z czasów Wspólnoty Ariów (wspólnych wierzeń owego okresu), znajdującej swe odbicie i zapis w rozbudowanej formie indyjskich Wed. O wspólnocie owej świadczą niezbicie niemal identyczne miana bogów jak i pojęcia religijne, takie jak: Mir-Podag – sanskrycki Mitra, Zorza – Surja, Ogień (Swar-Og, Poż-ogień, Ogniobog) – Agni, Warza – Waruna, Watra – Wrytra, Wijns – Waju, Żywia-Siwa – Śiwa, Wiszeń – Wisznu, Diw i Dziwień – Diw, Kalja-Obiła – Kali, Krasa i Kirowie – Kriszna, Karna – Karna, Gogołada-Mienia (od um – rozum, men – miano) – Uma, Trojan – Trimutri, Trzygław – Twarztri, Rod (Rodżana, Rudź) – Rudra, Rada – Radha, Weles (Wela) –Wali, Jamień – Jama, Dziewanna – Dewi, Drasznica – Durga, Mokosza – Moksza (stan najwyższej duchowej wolności, wyzwolenia), Pogoda-Ptacha i Pąć-dagżwik – Patha (droga, droga życia, droga duchowa ku doskonałości, polskie Pąć – ścieżka), Chors i Chorsawa-Czara – Ćandra (Czandra –Księżyc), Kupała – kuppala (pąk), pojęcie Raju – sanskryckie Raj, czarownego kręgu – czakra, Weń (powietrze, Weniowie) – Wena (tęsknota, słoneczny ptak), sołwy (święty napój) – soma, podania i dajny (litewska nazwa bajnej-mitologicznej pieśni-podania) – dhjana (wgląd, mądrość), Nieba – niebo, człony sweit- i wit- np. w Światowit – Wiśwanatha (Pan Wszystkich), Wiwaswat (Jasny, Słońce) albo wed- np. w wiedza – weda oraz wiele wiele innych. Taka zbieżność nie może być przypadkowa i wskazuje na ów pradawny i bardzo głęboki związek, wręcz jedność, z której obydwie religie wyrosły.

Inne przydomki Utrija, Ustrica, Jutra, Jutryboga nawiązują do pojęcia utro – poranek, jasność, jaskrawość, zaranie, ponowność, narodzenie dnia, rano, jutro, jutrzejszy dzień. W języku prasłowiańskim pierwotnie istniało słowo ustro oznaczające zaranie i z niego zapewne powstało ustro –odbicie, czyli lustro (podobnie jak od zerkać – zierkało, zwierciadło). Pojęcie blasku porannego -utrii wiąże się również bardzo blisko z pojęciem witry – pogody, wiatru, wedry i wedernicy – tęczy (Dengi), wrzy, waru, wiru, a więc z bogami Pogody, Warzą i Watrą.

Istyjskim odpowiednikiem Zorzy jest bogini Ausra.

♣

BOŻYC-BADNYJAK

Postacie-wcielenia (równe miana): Bożyc-Bezdnik, Bożyc-Bodnyjak, Bożyc-Błudnik

Inne nazwania jego osoby (przydomki): Pan, Pan Boż, Sabazios (zniekształcone przez Greków) imię Za-Boż, Zboż, Zabożyc, Bożyc-Bodnyjak, Zabożyc-Bodnyjak, Denyjos, Dzienyjos, Dziewnyjos – Umorzający Dzień, Sprowadzający Ciemność, Sprawiający Zamrok (zmrok i zamroczenie), Dionizos (znany Grekom, przejęty od Daków – Dardawian, Draków/Traków), Badnyjak, Bodnyak, Badniak, Bogdnik, Podnik, Bezdnic, Bożdnic, Blukis, Biednic, Beudnik, Nocera, Nocen, Noceń – Pan Nocy, Władca Ciemności, Orymąż, Oromąd.

Zajmowany krag: Szósty Krąg

funkcja (zakres działania): włada niebem nocnym i przebywa przeważnie na niebie ciemnym – głębokim, głębokim przestrzeni mi ędzygwiazdopwej, która mu podlega jako Niebo Czarne

Jest jednym z Ciemnych Bogów

ród: Sołowie

pochodzenie: z Rodu Bożów – Syn Dabogi i Bożeboga

narzędzia czarowne – oznaki władzy: Czarna Czosnogłowa Berłomaczuga

Pomocnicy (Stworze – bogunowie): Nocnice

Wizerunki:

–

Znaczenie mian i imion oraz przydomków, i ważniejsze pojęcia wywodzone z jego miana:

Bożyc jest czczony pod imionami Bożyca-Bezdnika (Biednica), Bożyca-Bodnyjaka (Badniaka) i Bożyca-Błudnika (Beudnika). Pierwszy człon imienia tego boga nawiązuje bezpośrednio do jego pochodzenia od Boda-Bożeboga, czyli Boża, który był jego ojcem. Tak więc mamy w przydomku Bożyc znaczenie Syn Boża. Podobnie jak w wypadku Boda czy jego córki Body^b mamy tu do czynienia ze wszystkimi znaczeniami wywiedzionymi z rdzenia bod, a więc: budzić, budować, być, bytować, bóść, czuwać, świeży (bodr), chyży, itp. Nawiązania do bodr biorą się w imieniu Bodnyjak stąd, że jest on Pasterzem Niebieskim drugiej Bożej Krówki, Ciemnego Bodrego Światła. Chroni ją przed Jasnymi Bogami, którzy chcą zniszczyć na Dzikich Łowach rodzącą się „ciemność”. Imiona owe nawiązują również do indoeur. rdzenia beud – głębia, dno. Jest to bóg, który oślepiony, skrył się według podań Załabian na dnie rzeki Body (w miejscu zwanym Kresem Solu), według innych zaś ukrył się w Głębokim Niebie i tam pozostaje do dziś.

Inne przydomki boga (Bezdnik, Bodnyjak) nawiązują właśnie do owego faktu zniknięcia (nyjać – znikać), ukrycia się i jego ślepoty, która nie pozwala mu widzieć światła ani dnia. Jeszcze inne nawiązanie wynika z przydomka Biednic. Bóg ten uosabiał niegdyś biedę, ale w tradycji ludowej Bieda, jako postać żeńska, związała się na stałe z osobą Body. Tymczasem to Bezdnic – Bóg Znikający, ten który schudł, osłabł, zestarzał się i oślepł, jest bogiem zazdroszczącym innym każdego przejawu powodzenia. Postać Bodnyjaka, Biedy czy Bedy^c jest znana zarówno Polakom, Rusinom, Łużyczanom, jak Serbom i Bułgarom. Istyjskim odpowiednikiem Bodnyjaka jest Blukis-Zwaiganes. Postać Bożyca występuje w wielu podaniach wielkopolskich, litewskich i karpackich.

Mogtowie

TYN Podagów (WENIÓW)

Członkowie rodu: Podag, Pogoda, Podagzyk, Osidła

Główność: jednogłowy

Przynależność: Twer Swąta, Trzem Czarnogłowa, Tum Jeszy, Tyn Runów

Głowny przybytek, miejsce przebywania: Ziemia, Wela, Niebo

Atrybuty

żywe: Wrzos i Brzyn (Modrzew), Wydra, Gołąb, Jaskócze Ziele, Goździk, Targownik, owad Bogatka,

kamień: Turkus,

minerał: Wapień

rzeczy: Powietrze i Ścieżki

maści (barwy): Bawatnoniebieska,

czerty i rezy (liczby): Czerta 7, Liczba 16,

taje (guzły) i gramoty (zapisy, sjenowity, wici): Taję P, Gramotę j

Miesiąc

Na Weli

Niwa (symbol): Niwa Fali

Tyn: Turkusowy Dwór

Wieńce i ofiary: Goździk, Targownik,

Obrzędowy wypiek (potrawa, obiad – potrawa obiata):

♣

PODAG

Postacie-wcielenia (równe miana): Podag-Drag, Podag-Mir, Podag-Wardęga.

Inne nazwania jego osoby (przydomki): Miara, Mający RA, Miara RA, MiR-RA, Pan Dróg i Kierunków, Pan Miru i Swobody, Pan Drogi i Podróży, Pan Drogi Życia i Spokoju, Podrag, Mir, Pan Miary Żywota, Pan Roz-zwoju i U-zwoju/Izwoju (Rozwijania i Zwijania).

Zajmowany krag: Piąty Krąg

funkcja (zakres działania): zawiaduje pokojem, chwa i jest panem dróg – czyli opiekunem podróżników, odkrywców i wszelkich wypraw

ród: Weniowie

pochodzenie: Dzięgle – Czarnogłów i Białoboga lub Godowie

narzędzia czarowne – oznaki władzy: Laska-Wekiera, Złota Uzda i Złote Strzemiona

Pomocnicy (Stworze – bogunowie): bogunowie zwani Podrożnikami lub Kriksztosami.

Wizerunki:

Znaczenie, miana i słowa wywodzące się z jego imienia

Imię Podag składa się z członów pod- i -dag. Człon -dag został już omówiony przy osobie Dażboga. Tak samo jak tam oznacza on Dawcę i Jaśniejącego (płonącego), czyli boga Darczyńcę. Człon po- (pod-) wyraża ograniczenie lub podłoże (ziemię, podeszwę). Tak więc w mianie tym znajduje odbicie mit o Podawcy Ognia, Nosicielu Blasku. Między kątynami i gromadami nie ma jednak zgodności, kto był podawcą ognia, niektórzy twierdzą, że Chors, Chorsiniec (Księżyc) albo Podagżyk. Imię Podag wywodzą oni od Przychodzący Po Dagach, czyli Dażbogach. Według tej wersji po Dażbogach mieliby się narodzić Podagowie-Weniowie, a potem na przemian inni Żywiołowie i Mocarze (Mogtowie). Część kątyn podaje wersję, według której miano Podaga znaczy po prostu Podający albo Padający z Nieba na Ziemię, czyli Posłaniec bogów. Posłaniec ten w zależności od potrzeby może przybierać różne postacie: promieni słonecznych, blasku, cienia, deszczu, wichru, dźwięku, zapachu, ciepła, chłodu, zwierzęcia czy człowieka. Może się też ukazywać we własnej postaci. Imię Podaga tłumaczy się również jako Będący Poniżej Dagów-Sołów, czyli bliżej Ziemi, dokładnie pomiędzy Niebem a Ziemią. Także Tworzący Podstawę albo Chodzący Po Drogach – Dający Drogę.

To drugie znaczenie zawarte w poprzednim przydomku jest motywem przewodnim i oddaje główną funkcję Podaga-Draga – Dawcy Drogi, zatem łącznika w przestrzeni ziemskiej, niebieskiej i welańskiej. W tym mianie zawarty jest synonim męskości boga drag – drąg. Są i inne odniesienia: drag – drogi, drogocenny, drug – przyjaciel, towarzysz podróży, drag – droga, ścieżka i wreszcie drugi – wtóry, co się odnosi zarówno do narodzenia Weniów jako drugich po Dażbogach, jak i do ich prac, które następują zawsze po robotach Godów. Rysuje się tu obraz boga Łącznika, tak samo łagodnego i przyjaznego, jak Pogoda, Opiekunka Podróżnych. Także wyznaczającego każdą drogę do każdego celu i prowadzącego nią Przewodnika po Drogach Żywota. Określenie Podaga jako drogocennego potwierdza drugi przydomek, Wardęga, który oprócz znaczenia podróż, wyprawa, włóczęga zawiera znaczenie Dawca Waru (Żaru, Ciepła) oraz Dawca Dobytku (wardęga – dobytek, wcześniej „zdobycz” albo „bydło”, stanowiące główny dobytek ludzi pierwotnych). Możliwe jednak, że przydomek ten w brzmieniu Wedr-denga oznacza jedynie Dawcę Pogody lub Wiodącego Tęczę. Zastanawia tu związek z Dengą (Tęczą), która jest blisko złączona z wodą (Śląkwą-Dżdżą). Być może Podag byłby tym, który przynosi złą pogodę, deszcz, chłód.

Ostatni przydomek Podaga, Mir, oznacza Dawcę Pokoju, Zsyłającego Cześć, Wskazującego Zasłużonych, poważnego i poważanego, Dawcę Przymierzy czuwającego nad ich wypełnieniem. Mir oznacza cały świat – jest to podkreślenie funkcji Podaga-Łącznika, bo cały Świat (Swąt) jest jednością – Mir (Podag, Pokój) i Świat to jedno, ponieważ Mir jako łącznik przenika sobą cały świat i jest cząstką Swąta.

♣

POGODA

Postacie-wcielenia (równe miana): Wedra-Ptica, Weń-Wonieja, Ugoda-Zgoda.

Inne nazwania jego osoby (przydomki): Pani Dobrego Powietrza-Weni i Woni (Zapachu), Pani Zgody i Władczyni Ptaków, Pani Świeżego Tchnienia, Pani Weni-Weny (Na-Tchnienia), Pani Zmiany, Pta (Ptaha).

Zajmowany krag: Piąty Krąg

funkcja (zakres działania): opiekuje się ptactwem, zapachem a więc i zmysłem powonienia, godzi zwśnionych, daje dobry nastrój i zgodę.

ród: Weniowie

pochodzenie: Dzięgle – Czarnogłów i Białoboga lub Godowie

narzędzia czarowne – oznaki władzy: Złota Pachalica i Złote Miotełki oraz Złoty Wróbel-Posłaniec.

Pomocnicy (Stworze – bogunowie): boginki Obłoczyce.

Wedra-Ptica

Weń-Wonieja

Znaczenie mian i imion oraz przydomków, i ważniejsze pojęcia wywodzone z jego miana:

Pogoda-Wiedra bogini dobrej słonecznej pogody, wymieniona przez J. Długosza w jego kręgu-zborze bóstw. Wiadra – zapomniane prasłowo oznaczające jasną, ciepłą pogodę, gorąco, upalnie. Wedr – jasny, wedriti se – rozjaśniać się. Wiedra to przydomek Pogody, jedno z jej trzech dodatkowych imion. Wjedra (łużyc.) – pogoda. Inny jej przydomek – Weń – znaczy przestwór, powietrze. Weniowie to ogólna nazwa całego rodu Podaga i Pogody. Wedernica – tęcza, to z kolei przydomek Dengi, która według tobalarów połabskich była córką Swaroga i Wiedry-Pogody. Także bogini Zorza ma przydomek Witrana (Utrabaga; utro (rus.) – poranek), co wiąże ją z Podagami. Występowała w starych kronikach jako Jutrybog-Jutrzenka.

Imię Pogoda zawiera drugi człon -god, który ma znaczenie godna – zacna, godziwa – dobra, godząca – łagodząca, goda – boska oraz godząca – uderzająca, godowa – rujna, godowa – roczna. Byłaby więc Pogoda Dawczynią Pokoju i Spokoju (Pogodzenia). Według innych, jako Dawczyni Dobrego Powietrza (Weni – klimatu) jest tą, która przejmuje działanie po Godach (Kirach) i łagodzi uczynione przez nich Pory Roku. Istnieje też pogląd, że Weniowie są jedynymi bogami nie pochodzącymi od Czarnogłowa i Białobogi, lecz zrodzonymi wspólnym wysiłkiem Godów, są więc potomkami Godów Po-Godami. W tym wypadku Weniowie musieliby być rodem zupełnie wyjątkowym, nie pochodzącym z Żywiołów ani Mogtów (Mocy-Mocarzy). W Kręgu Bogów zasiadają pośród Mogtów i spełniają funkcję Łączników. Milcze – kapłani kątyny Podaga w Płoni na Połabiu – twierdzą, że Podagowie przychodzą po Godach, czyniąc swoją robotę, i stąd ich miano. Wytyczają oni weń-klimat i układają drogę porom roku oraz Miesiącom. Podag nazywany jest Podagiem-Dragiem, Podagiem-Mirem i Podagiem-Wardęgą. Pogoda nosi przydomki Wedry-Pticy (Ptachy-Pachy, Ptaki lub Matki Ptaki-Pticy), Weni-Woniei i Ugody-Zgody.

Przydomek Weń został omówiony przy osobie Dziwienia. Zaznaczmy tylko, że jest to najpiękniej pachnąca spośród bogiń, łagodna i spokojna, dawczyni szczególnie lekkiego przyjemnego powietrza łączącego Niebo i Ziemię w jedność, ciepła wypełniającego przestworza. Jest dawczynią wszystkich zapachów Świata – pośredniczących między roślinami a zwierzyną, pomiędzy samymi zwierzętami, zwierzętami i ludźmi oraz między ludźmi i bogami. Zapachy łączą cały świat, całą Przyrodę, w jedność. Jako Weń i Ugoda jest uważana za opiekunkę kupców, bowiem wianować znaczy także płacić, a weń to zapłata.

Powyżej omówiliśmy w zasadzie także przydomek Ugoda, który ma trojakie znaczenie. Po pierwsze łagodzenia różnic, czyli łączenia przeciwieństw, łączenia ludzi będących w sporze, sprowadzania spokoju zewnętrznego i wewnętrznego. Po drugie dostrajania i doprowadzania do odpowiedniej ładności wszystkich składników pór roku, miesięcy, pór dnia, ukształconych przez Godów. Po trzecie zaś oznacza także ugadzanie-uderzanie, nagłe zmiany, sprowadzanie złej pogody.

Miano Ptica jest wymieniane w starych kronikach w kontekście: Matka Ptica, Matkoptaka, Bożoptica, Ptacha^a. W starosłowiańskim pta (rus. potka, ptica, ptiniec) – ptak. Przydomek ten bierze się z baju-mitu o porwaniu ptaków przez Pogodę i uwięzieniu ich na Wyspie Weń oraz z baju o tym, jakoby Pogoda była matką Miesięcy spłodzonych przez Kirów bądź Żar-Ptaków Światłogońców. Ptak to wyraz praindoeuropejski. Indyjskie pal znaczy latać i z tego znaczenia rozwinęło się słowiańskie określenie ptaków – latających. Także pautas (litew.) – jajo, putns (łotew.) – młode, ptak oraz pesna (pieśń) – śpiew ptaków, głos szybujący w powietrzu. Jednocześnie patha – znaczy droga, peto (łac.) – dążę, pat (grec.) – padać. Te znaczenia wiążą ową nazwę zarówno z mianem Pogoda, jak z funkcją „pogody zmiennej”, podążającej, wyznaczającej drogę – czyli tok zajęć, bieg żywota. Wyznaczanie drogi, podążanie to typowe działanie dla Niebiańskich Łączników, Wieczystych Wędrowców, jak się mówi o Podagach-Weniach. Zatem Ptica znaczy jednocześnie Wytyczająca (Tycząca) Drogę^b. W archaicznym brzmieniu tego miana – Ptacha – zawierają się zarówno znaczenia latająca, poruszająca się w powietrzu, tworząca powietrze, jak i droga, ścieżka oraz pach – zapach, zaduch, czy też puch – pióra ptasie, napuszony – dumny, puchnąć – nadymać się, pachać – ruszać, pachać – popychać, pycha – duma, pycha – okrągłość, pyszność – smakowitość, puszczać – poruszać, puszowati – całować, puska – pieszczota, pusz – czub, pąch – krągłość, pąk – pączek, zawiązek (jaja, owocu: greckie ovos, łacińskie avis – ptak i jednocześnie jajo, owoc), pag – okrąg, koło, pąg – wypukły, kolisty, opuszczać – pozostawiać, opadać, pustka i puszcza, rozpuczyć –rozprzestrzenić się, puha – bicz, puhać – wydawać straszne odgłosy nocą, straszyć, pucha – pojemnik (puszka), puhar – czara, czasza (nie z niemieckiego, lecz z praindoeuropejskiego). Dalej rozwija się ciąg znaczeń od rdzenia puk: pukiel, wypukłość, puk (Pukis), pukać, pęk, pęknięcie, pękaty, pęki czy pępek, pępowina. Jak widać, wypływające z prawyrazu ptach (pach, patch) znaczenia są tak rozległe, a jednocześnie powiązane, że bez trudu rysują postać bogini, jak i znaczną część baju-mitu. Przydomek Wedra prowadzi ku dwóm funkcjom: kształcenia pogody (wedro – pogoda, wąd-dra, czyli Wyznaczająca Drogi Wodzie, a więc Wiodąca Deszcze) oraz prowadzenia wędrowców, bo węd – wiodąca dra – drogą, czyli Wyznaczająca Drogi, Wędrująca, Opiekunka Wędrowców.

♣

OSIDŁA

Osidła posiada też drugi atrybut – Sadzę-Mazidło. Mazidłem Osidły znaczy się w obrzędzie Siuda-Baby te dziewczyny, które dojrzały do osiadłości, czyli są zdolne rodzić potomstwo, a potem założyć nowe ognisko rodzinne.

Postacie-wcielenia (równe miana): Usłada-Stłuda, Osidła, Osadza-Siuda

Inne nazwania jego osoby (przydomki): Siduna, Sid Tchu, Sidtha, Situna, Sedduna, Sedina, Pani Osiadłości Duszy-Tchu, Pani Spokoju, Pani Spoczynku i Osiadłości, Władczyni Celu, także Pani Siodła i Pasterka Koni.

Zajmowany krag: Siódmy krąg

funkcja (zakres działania): opiekunka osiadłości, dawczyni spokoju, pasterka koni. Włada także obrzędami siodła

ród: Weniowie

pochodzenie: z Rodu Ładów – Córka Pogody i Łada (oraz  trochę Łagody)

narzędzia czarowne – oznaki władzy: Siodło-Posiadło, które dostała od swego sturękiego ojca przy urodzeniu.

Pomocnicy (Stworze – bogunowie): Świczki

Wizerunki:

Znaczenie mian i imion oraz przydomków, i ważniejsze pojęcia wywodzone z jej miana:

Usłada-Oślada jest bóstwem, którego dawną cześć odnotowali kronikarze, pod rokiem 980, w Kijowie księcia Włodzimierza. Jej posąg stał na wzgórzu w poczecie bogów „rządowych”^a. Znajduje się w latopisarskim spisie pod mianem Usłady lub Uszłady. Jako Usień jest znana na całej Rusi, a pod mianem Siudy w Małopolsce, gdzie czczono ją w Lednicy razem z Ładą-Łagodą. Miana: Osidła-Oślada, Osidła-Usłada-Stłuda, Osidła-Osadza-Siuda^b, wiążą się z takimi znaczeniami jak: osada, osadzać, osad, sadza, sadzać, siedzieć, prysiud – przysiad (w tańcu kultowym), wysiudać – wyrzucić, usunąć, siodło, siedzisko, posada – miejsce osadzenia, osiadłość, – ogród, palisada – ogrodzenie obronne, siła, osiłek, sieć, sidła, osieć – urządzenie do suszenia zboża, setin (cerksłow.) – ostatni, posetiti (cerksłow.) – odwiedzić, oś, sioło, stadło, stado, sadło, pasieka, osieka, osęk, osłoda, słota, złoto, osądzać, sitać – wiązać, sito, sitowie, sitwa – związek, posiadać, po sadzać, posiadłość, pośledni – idący po śladach, śledzący. Również zesłać, po-słać, pościelić, co wywodzi się wprost z mitu o Usładzie i Swarożycu^c. Pod imieniem Stłudy jest znana innym starym kronikom Rusi^d. Stłat (ukr.) – słać, rozpościerać, ścielić, kłaść. Drugi człon miana oznacza też córkę Łada.

♣

PODAGŻWIK

Imię swoje zawdzięcza nie tylko temu że jest z krwi Podaga i dwóch żgwiących bogiń – Swary i Perperuny, lecz i temu, że był on tym, który dał ludziom ogień – podawcą żgwi.

Postacie-wcielenia (równe miana): Podagżyk-Podagrzyc, Pąćdażgwik, Posłaniec.

Inne nazwania jego osoby (przydomki): Pan Ścieżek i Bezdroży, Władca Mgieł, Boski Posłaniec, Strasza, Straosz Osi, Straż Osi, Starżaos, Saosza, Sraosza-Posłuszeństwo, Walczący z Duchami Zła Toporem, Włócznią i Maczugą, Nocny Posłaniec Swego Ojca – Ahura Mazdy, Święty Ptak Ahura Mazdy, Boski Kogut (także ptak zwiastujący wzejście Słońca), Ku-RA-k. U Słowian Ten Ostatni – Posłaniec – Boski Posłaniec – to Posłaniec czyli Po-Dagżyk –To On zatryumfuje na Końcu Świata.

Zajmowany krag: Siódmy Krąg

funkcja (zakres działania): podawca i posłaniec od bogów. Włada mgłami i co za tym wszystkimi zabłąkanymi i obłąkanymi.

ród: Weniowie

pochodzenie: z Rodu Runów lub Żgwiów – Syn Podaga, Swary i Perperuny (albo Chorsa i Pogody)

narzędzia czarowne – oznaki władzy: Samonapełniającą Łagwią-Bukłakiem oraz Wielomastnymi Wiciami. Wici różnej maści znaczą różne noszone przez niego wiadomości.

Pomocnicy (Stworze – bogunowie): Chmurniki

Wizerunki: –

Znaczenie mian i imion oraz przydomków, i ważniejsze pojęcia wywodzone z jego miana:

Podagżyk-Podagrzyc, Podagżyk-Pąćdażgwik-Podażgwik i Podagżyk-Posłaniec to miana Pana Ścieżek, Dawcy Drogi i Podawcy Ognia, zwanego Boskim Posłańcem. Poza głównym znaczeniem określającym Tego Który Urodził Się Po Dagach (Dażbogach) oraz Syna Podaga, w imionach tego boga znajdują odbicie wszystkie wymienione powyżej tytuły. Są tu zawarte takie znaczenia, jak: podawać, dawać, Pąć – droga, ścieżka, grzać, żagiew, zażgnąć – rozświetlić, słać – ścielić, słońce, posłanie – przekaz, słać –podawać, przekazywać. Podażgwik to zatem: Podawca Żagwi (on dał ludziom ogień), Idący Po Żgwiach (Swarze i Perperunie), Idący po Słocie (Śląkwie), Rzygający Ogniem, a także bóg pędzący, pękający, pączysty, pękaty i żgwisty. Wyraz pąć jest słowem zapomnianym przez prawie wszystkich Słowian, ocalałym w nielicznych określeniach, a wywodzącym się z pradziejowego języka okresu Wspólnoty Ariów. W języku polskim rdzeń ten ocalał tylko w słowie pątnik, pięta, piąć się. Także u górali w pyrć –stroma droga górska, ścieżyna. Jest to greckie patos – ścieżka, pantha – droga, pontos – morze i przeprawa, łacińskie: pons, pontis – most, pomost, indyjskie: patha – droga. Pąciec to także przedziałek we włosach, pęk – kita włosów. Pąk – zwinięty, kiełkujący kwiat, pęd – kiełkująca gałąź lub korzeń. Istnieje również możliwość odczytania tego imienia jako Podożgwik, czyli Pod-gorzalec – Spaleniec, bóg ogorzały, ciemnoskóry. Spaleniec jest postacią demona znanego z podań ludowych Wielkopolski.

Podażgwik miałby więc na wizerunkach długie włosy, powiązane pękami (warkoczami), rozdzielone od 10 środka na dwie strony głowy oraz ciemną, brązową skórę. Byłby też bogiem ognistym, jaśniejącym, gorącym.

TYN MORÓW

Członkowie rodu: Mor, Marzanna, Zmora, Chorzyca

Główność: jednogłowy

Przynależność: Twer Swąta, Trzem Czarnogłowa, Tum Jeszy, Tyn Runów

Głowny przybytek, miejsce przebywania: Ziemia, Wela, Niebo

Atrybuty

żywe: Śliwa i Morwa, Jaszczurka i Mysz, Zięba i Kos, Tarnina, Dryjakiew i Łubin, Czosnek i Ostrężyna, Łochynia (Morzybaba) i Lubczyk, Mrzyk i Nadobnica,

kamień: Granat

minerał: Węgiel

rzeczy: Zioła i Wyciągi Leczące oraz Trujące

maści (barwy): Biała

czerty i rezy (liczby): Czerta 9, Liczba 18

taje (guzły) i gramoty (zapisy, sjenowity, wici): Taja M, Gramota ł

Miesiąc Luty (Sieczeń),

Na Weli

Niwa (symbol): Niwa Mroku

Tyn: Dwór Granatowy

Wieńce i ofiary: Tarnina, Łubin, Czosnek, Łochynia (Morzybaba) i Lubczyk

Obrzędowy wypiek (potrawa, obiad – potrawa obiata):

♣

MOR

Postacie-wcielenia (równe miana): Mor-Murom, Mor-Mór, Mor-Moroz

Inne nazwania jego osoby (przydomki): Mrok, Marmor, Djed Moroz, Mór, Mrzdis – Pan Zarazy, Pan Zagłady i Pan Klęski, Merot, Pan Życia i Śmierci, Pan Zdrowia i Choroby

Zajmowany krag: Krąg Piąty

funkcja (zakres działania):sprowadza zarazy i zagładę, włada mrozem i nim ścina wszelkie życie powodując wymarznięcie i wymazanie z żywota. Kładzie lód po rzekach i jeziorach, sprowadza rozmaite klęski płynące głównie z pozimowych roztopów, ale też i z tak zwanej morowej zarazy. Wiele jest jego działań po świecie a wszystkie poznać można z jego imienia.

ród:Morowie

pochodzenie: Dzięgle – Czarnogłów i Białoboga

narzędzia czarowne – oznaki władzy: Krzywy Nóż-Brzyt

Pomocnicy (Stworze – bogunowie): Upierzyce (Upiriczi)

Wizerunki:

Mor-Mór (autor: Z. Beksiński)

Mor

Mor-Moroz

 

Znaczenie mian i imion oraz przydomków, i ważniejsze pojęcia wywodzone z jego miana:

Miano tych bóstw jest jednoczłonowe, bardzo archaiczne. Od imienia Mora, pochodzą znaczenia zawarte, niemal bez wyjątków, w olbrzymim kręgu pojęć śmierci i umierania. Należą tu: marcha – padlina, ścierwo, mór – zaraza, marhać – trwonić, marnotrawić – marnić, mara – duch pośmiertny (zdusz, zjawa), marżyć (mar-rżyć – ucinać, zabijać), mordować (czyli mor dawać), morda (o pysku potwora lub zwierzęcia krwiożerczego mor dającego), marzyć (zapominać o życiu, marnować czas, być w półśnie, kirśnie), mrskati – rzucać, marszczka – fałda, bruzda, smuga, marzgać – smagać, biczować (mrskać), marszczka – zmarszczka (zgryzoty, starości), marszczyć – falować (marszczka – fala morska), moręga – siność, marski – mężny, markotny – smutny, markoczący – narzekający, marczący – mruczący, margający – mrugający, mruk -ponury, pomruk – groźny odgłos, martwota – bezruch, zmartwienie – zgryzota, mary – łoże zmarłego, zmarły – uśmiercony, zmora – męczący sen (także Zrodzona z Mora – jego córka Zmora), marzec (miesiąc marzący się i marznący, morzący wszystko, co wzejdzie), morusać – brudzić, maruszka – plama (stąd pochodzi miano boginek Maruch – plamistych, brudnych, odpowiadających u wielkorusów naszym Żyrom), mer – mrzeć, mara – blask, mżenie – świecenie, blask, migotanie, mryganie, mer – miara, mrsza – wynędznienie, chudość, morzenie – ścinanie, mrożenie –marznięcie, mróz, mierzwa – odpadki, nawóz, mur – ściana (dawniej ziemna, może ściana domu-ziemianki lub lepiona z gliny-błota-murasu), murawa – darń, trawa, murgi – czarny, murgaw – czerniawy, murdzaty – brudny, muras – błoto.

Słowo morze, które również wchodzi w ten krąg, jest słowem wartym osobnego omówienia. Dawniej oznaczało ono Rzekę Śmierci, którą trzeba przepłynąć, aby wejść do Świata Zmarłych, przestwór oddzielający Welę od Ziemi. Przemawia za tym dodatkowo fakt określania wypraw mitycznych bohaterów w Zaświaty jako podróży za trzy dziewięć mórz, czyli 3 razy po 9 mórz (czerta 9 to czerta śmierci, 3×9 to śmierć „trzech duszyczek człowieka” składających się na jego duszę-jedność, 3 x 9 = 27, a 2 i 7 = 9, co daje czwartą dziewiątkę – ową Duszę-Jedność i zarazem Zaświat).

♣

MARZANNA

Postacie-wcielenia (równe miana): Marzanna-Morza, Marzanna-Marmuriena i Marzanna-Maża

Inne nazwania jego osoby (przydomki): Marza, Mrzćda, Mrzyćda, Królowa Śniegu – Pani Starości  i Zapomnienia, Władczyni Niemocy i Pani Rozkładu,  Pani Życia i Śmierci, Pani Zdrowia i Choroby, Pani Umorzająca, Morzaca, Mar-Ra, Mora, Morra, MarMara, Ponurzyca, Ponura, Ponurta, Ponerthus, Ponertha, Nurthu/Nurtha (Pani Odbierają Dech/Tchnienie/Duszę)

Zajmowany krag:Piąty Krąg

funkcja (zakres działania):sprowadza starość i rządzi wszystkim co się ze starością wiąże, a zwłaszcza zpominaniem o rzeczach i sprawach jak też zapominaniem o ludziach starych i pogrązaniem ich w samotności. Powoduje rozkład i powolne obumieranie, ale nie śmierć. Stan jaki wywołuje to martwota, zamieranie i marnienie.

ród: Morowie

pochodzenie: Dzięgle – Czarnogłów i Białoboga

narzędzia czarowne – oznaki władzy: Złote Biczysko

Pomocnicy (Stworze – bogunowie): Dusioły (Dusze, Dusiołki, Gniotki, Gnieciuchy)

Marzanna-Morza

Znaczenie mian i imion oraz przydomków, i ważniejsze pojęcia wywodzone z jego miana:

Marzanna (Marzana) znaczy po prostu Żona Mora, czyli Morowa. Praindoeuropejski rdzeń mar (mer), łączy się ze znaczeniem umierania, martwoty, morzenia, marznięcia, marnienia, marnowania.

Marzanna, nosi miana Marzanny-Morzy, Marzanny-Marmurieny i Marzanny-Maży (Marzy). Znaczenie tych wszystkich przydomków zawiera się w tym, co napisano wyżej i sprowadza do opisu funkcji bogów Zagłady (Mroku, Umierania), Zarazy, Zmorzenia i Zmartwienia (Starości), Pogrążenia, Zapomnienia (Marzy), Sprowadzania Ciemności i Maligny (Mroczenia).

Na uwagę zasługuje nazwa jednego z mórz – Marmara, co znaczyłoby Morze Morów, czyli Martwe (lub Morze Mar – Zjaw). Także nazwy plemienne Morawianie i Morzycy wskazują, że byli oni czcicielami Morów, być może były to pierwotnie naczelne bóstwa owych plemion.

♣

CHORZYCA-GROŹNICA

Z pierwszego przetopionego okrętu Chors ukręcił dla niej słynny Srebrny Bicz-Siecz, który stał się narzędziem bogini. Kołoduni z kącin Przepląta-Perepłuta jemu przypisują ojcostwo Groźnicy i dlatego dodają jej przydomek  Kosa-Kaźń. Na wizerunkach jest także przedstawiana z gałązką Nasięźrzału w prawej dłoni.

Postacie-wcielenia (równe miana): Chorzyca-Gorzyca, Jadzica, Jagodzina, Kosa-Kaźń

Inne nazwania jego osoby (przydomki): Graźnica, Raźnica, Jagad, Jagoda, Jadźma, Jadź, Jagodowa Baba – Pani Gorączki i Bólu, Królowa Ziół, Pani Zdrowia i Choroby, Wielka Lekarka, Wielka Łąkara, Władczyni Trucizn i Leków, Pani Miłosierna, Wielka Uzdrowicielka/Uzdrawiaczka, Pani O-Zdrow-Wieńców.

Zajmowany krag:Siódmy Krąg

funkcja (zakres działania):rządzi lekami i truciznami, które zadaje według swego uważania. Jednych leczy a innych tym samym uśmierca. Sprowadza choroby i daje zdrowie.

ród:Morów

pochodzenie: z Rodu Chorsów – Córka Chorsa i Marzanny, albo Przepląta i Marzanny

narzędzia czarowne – oznaki władzy: Srebrny Bicz-Siecz. Jedynym jej narzędziem jest naręczny Kosz, w którym znajdują się wszystkie zioła i jagody świata.

Pomocnicy (Stworze – bogunowie): Jagi-Jędze (Jędzony, Jagi, Jędze, Jendżibaby, Jeżibaby, Jendzibaby, Baby Jędze),

Wizerunki:

Znaczenie mian i imion oraz przydomków, i ważniejsze pojęcia wywodzone z jego miana:

Groźnica jest nazywana Chorzycą-Gorzycą, Jadzicą lub Jagodziną-Jagodą (Jagodową Babą)^a. Do przydomka Gorzyca-Chorzyca odnoszą się te same ciągi znaczeniowe, które odpowiadają Chorsom. Bogini pochodzi zresztą z krwi Chorsa.

Jej miano Groźnica bierze swój początek nie tylko od znaczenia groza (jak u Peruna), lecz również od gorzeć, gore, gorzej-grożej.

Inaczej się ma rzecz z przydomkami pochodzącymi od jadu – trucizny: Jadzica, Jagoda i Jagodzina. Jagoda to nie tylko określenie leśnego owocu mogącego być jednocześnie lekiem i trucizną, ale i nawiązanie do znaczenia godzić, to znaczy ugadzająca – uderzająca, koląca jadem, rozjątrzająca, jadząca rany oraz godząca – dająca ukojenie, uspokojenie (zgodę, pogodzenie), łagodząca cierpienie. Dwuznaczność słowa bierze się właśnie z mitycznego rozszczepienia znaczeń, związanego z funkcją bogini i podaniami na jej temat. W imieniu Jadzica zawierają się również znaczenia związane z dziw –dzikością, dziews – boskością i cudownością, kobiecością, daws – dawczynią, dag – jasnością i płomiennością. Końcówka -ica jak zwykle wskazuje, że chodzi o córkę (być może Dziewów). Od miana tej bogini pochodzi żeńskie imię Jadwiga (Jadwika, Jadzia), Jagoda, Jaga, Grażyna (Graża), Chorza (Hoża).

♣

ZMORA

Lubuje się w zadawaniu bólu. Zmora posługuje się Zmorę czczą wszy Sławianie pod mianami Mary, Marchy i Kirsny-Śnieci. Jest ona jedną z królowych Ciemnych Sił. Jej ulubionym towarzyszem jest Kościej Bezśmiertny. Wspólnymi siłami sprowadzają na żyjących rozkład, gnicie, butwienie i stan śmierci za życia.

Postacie-wcielenia (równe miana): Mara, Marcha, Kirsna-Śnieć

Inne nazwania jego osoby (przydomki):jest Pasterką Chorób, Pani Kirsnu-Maligny, Pani Męki, Władczyni Cierpienia i Królowa Zduszów, Pani Uzdrowień.

Zajmowany krag:Siódmy Krąg

funkcja (zakres działania): . Zadaje cierpienie i ból, sprowadza choroby, które nie maja końca. Jej mocy i zwierzchnictwu podlegają wszyscy Zdusze – czyli demony wylęgłe w Nawiach, którymi bogini kieruje, gdy charcują po Ziemi. Nawiedza swoje ofiary we śnie przynosząc duszności, omamienia, złudy, męczące koszmary, niedobrą gorączkę oraz ciężkie choroby.

ród: Morowie

pochodzenie: Córka Mora  i Marzanny

narzędzia czarowne – oznaki władzy: Kolczasta Laska-Buława wykonana z gałęzi Cierniny Welańskiej. Dotknięcie ową „gałęzią” sprowadza cierpienie i ból, który już nigdy tkniętego nie opuszcza. Odłamki tej samej Cierniny, ale w postaci samych kolców zwanych Jigłami służą także córze Dziewanny i Welesa –  Dzieldzieliji.

Pomocnicy (Stworze – bogunowie): Morawki (Mury, Mory, Morawy, Mary, Marki, Zmórki, Zmory), o ognistych oczach, widywane w białych całunach z których rozsiewają zarazę.

Zmora-Mara

Znaczenie mian i imion oraz przydomków, i ważniejsze pojęcia wywodzone z jego miana:

Imię Zmora nawiązuje po prostu do tego, że narodziła się ona z Mora. Wszystkie znaczenia wywodzące się od rdzenia mor (mór, mur) i sprowadzają się do kręgu takich pojęć, jak: mroczyć, morzyć, murować, mrozić, mamić. Do pojęcia marnieć nawiązują również obydwa przydomki bogini, Mara i Marcha. Marować znaczy także otumaniać (marzenie, marazm, markotnośc). Marcha, marszyna to po prostu padlina, ścierwo, marchać – trwonić, mrska –pręga, zmarsk – zmarszczka, mrskat’ – biczować. Także: marcha – babsko.

Zmora-Mara (autor: Z. Beksiński)

W przydomku ruskim Morsawenia zachowały się zarówno odniesienia do ulotności Zmory i jej powietrznych nocnych wędrówek (wenia, weń – powietrze), jak i jej podziemnego, nawiańskiego charakteru i przyjaźni z Sowijem-Polelem (saweń). Przydomek Kirsna nawiązuje do zsyłanego przez tę boginię ciężkiego snu pełnego majaków, rodzaju śpiączki, której końcem może być śmierć^d. Określenie śnieć nawiązuje nie tylko do wyrazów śnić i sen (Zmora atakuje we śnie i sprowadza ciężki sen na ofiarę), ale i do słowa śnić (śnitka Pająka Mokrzaka) i nić (nitka) – Nić Żywota, którą Zmora odmienia, nadwątla lub zrywa. Jest to również nawiązanie do Nicy i kręgu pojęć wywodzonych od nic, nyć – czyli od zagłady i śmierci. Śniatek to także potrawa obrzędowa, którą składano Zmorze po każdej darowanej człowiekowi przez nią spokojnej nocy. Nazwa ta w Polsce przeniesiona została na wszelkie poranne posiłki – śniadania^e. Podobną do Zmory rolę spełniał u Istów Lietuonis.

Od miana tej bogini, jak i od Marzanny, powstały imiona żeńskie w rodzaju Marzeny, Maruchy, Marszy, Morsawieny (Morsawy).

TYN WELESÓW (NAWIÓW)

Członkowie rodu: Weles, Nyja, Lelij, Polel-Sowica

Główność: jednogłowy

Przynależność: Twer Swąta, Trzem Czarnogłowa, Tum Jeszy, Tyn Runów

Głowny przybytek, miejsce przebywania: Ziemia, Wela, Niebo

Atrybuty

żywe: Głóg (Bojarysznik) i Jałowiec, Czarnego Węża oraz Żmiję, Lelka i Wronę oraz Puszczyka, Ciemiężycę i Lulka, Cebulę, Nawrotek i Przywrotek, Ćmę Trupią Główkę,

kamień: Onyks,

minerał: Ołów,

rzecz: Popioły,

maści (barwy): Czarna

czerty i rezy (liczby): Czertę 9, Liczbę 9

taje (guzły) i gramoty (zapisy, sjenowity, wici): Taję N, Gramotę l,

Miesiąc

Na Weli

Niwa (symbol): Niwa Ciszy (Całunu)

Tyn: Onyksowy Dwór

Wieńce i ofiary: Ciemiężycę i Lulka, Cebulę, Nawrotek i Przywrotek

Obrzędowy wypiek (potrawa, obiad – potrawa obiata): kładziwo – obrzędowe pieczywo ku czci Welesa i zmarłych dziadów (w formie drabin, kładek i mostów),

♣

WELES

Postacie-wcielenia (równe miana): Weles-Welan, Weles-Wałs i Weles-Welgs

Inne nazwania jego osoby (przydomki):Wilks, Wielgs, Wołk, Wołks, Pan Wołający, Twardy Bóg, God Hart, Godehard-Gonedraht, Bóg Hardy, God Hartujący Dusze  – Pan Zaświatów, Władca Weli, Pan Żywota po Śmierci

Zajmowany krag:Piąty Krąg

funkcja (zakres działania):włada Welą, jest jej gospodarzem i panem, odpowiada za urządzenie Weli i to co się dzieje w Nawiach

ród:Nawiowie

pochodzenie: Dzięgle – Czarnogłów i Białoboga

narzędzia czarowne – oznaki władzy: posługuje się Drabiną Siedmioszczeblową (albo Trzydziewiętną), siekierką-wałem Trebiną-Walachą, Złotą Czaszką Ludzką i Złotą Czaszką Końską.

Pomocnicy (Stworze – bogunowie): Welesożary (Włosożary, Wołosożary, Vlasożelisti, Vele, Stożary, Velinasy, Velnsy, Ku-Raki)

Weles-Welgs

Znaczenie mian i imion oraz przydomków, i ważniejsze pojęcia wywodzone z jego miana:

WELES – miano Pana Weli, Władcy Zaświatów, boga Śmierci – rozkłada się na dwa człony wel- i -les. Pierwszy z nich oprócz pojęcia Władający Welą, Wel – mieszkaniec i król Welów (Zmarłych) znaczy także wielki (welmi – wielki). Człon -les określa władającego lasem (symbolem siedliska tajemniczych i ciemnych sił, bezładu i Zaświatów). Weles jest władcą Welańskiego Lasu – Rajca położonego w Nawi Raju -miejsca odpoczynku wojowników.

Welan to Władca Weli i Welów, czyli mieszkających na Weli. Welowie to nie tylko zmarli, ale Bogowie, Stworze, Zdusze i zwierzyna skrzysta (skrzydlata) – welańska. Welan oznacza też Władającego Welańskimi Łąkami, Lędami (welańskim lądem, czyli Niwą Niw).

Przydomek Wałs – znaczy przede wszystkim Wielki (wołos), męski (wał), włochaty (wołos), władyka (właściciel, niepodzielny pan Weli). To właśnie miano łatwo w okresie chrystianizacji połączono ze świętym Własijem i zmieszano kompetencje Welesa z Wołosem-Rogalcem, synem Spora, Opiekunem Bydła (wołów). Wszystkie związki wynikające z rdzenia wał i jego odmian omówiono przy opisie Wodo-Wełma^b.

Przydomek Welgs (Wilks) nawiązuje zarówno do znaczenia wielki, jak do lśniący, połyskujący, a także do lgnąć i leżeć (legać, lec, polec). Oznacza to szczególną rolę Welesa w opiece nad zmarłymi – poległymi, czyli wojownikami. Jednocześnie jest to nawiązanie do bajumitu mówiącego o klęsce Welesa, który stracił całe skradzione bydło świata, a jedyne, co mu pozostało, to wilki, które od tamtej pory pasa, choć nie są nawet jego własnością. Słowa wilk (wołk) i wołek (wół) mają wspólne źródło w tym właśnie baju, który opowiada inna Taja w tym tomie.

Nazwa Weli ma szereg odniesień określających jej wymiary znaczeniowe dla dawnej wspólnoty Sławian. Wela – znaczy wielka, także ciężka, silna (walny – silny). Walaniem nazywano taczanie, turlanie i uderzanie o siebie, wielkanocnych jaj (walne jaja – silne, życiodajne jaja), waliti, walati – toczyć, walić – uderzać. Jak wiadomo święto przesilenia, nowego roku, a jednocześnie nowego życia, czyli Święto Wiosny, łączyło w sobie także obchody związane z czcią dla duchów zmarłych, topieniem Śmiertnicy-Marzanny, i odradzaniem się żywego świata ze śmierci. Welna noc – wielka noc, to miano nocy przesilenia, pomiędzy pierwszym a drugim dniem święta. Jajo zajmowało w obrzędzie wiosennym szczególne miejsce (i tak pozostało do dzisiaj)^a.

Z pojęciem Weli i Welesa wiąże się również znaczenie walka, walczyć – zmagać się, walić – uderzać, wał – fala, walać – poniewierać się, wlec – ciągnąć, uprowadzać wbrew woli. Inne nawiązania prowadzą do woli – siły wewnętrznej, wiary, wolności – wolnej woli, swawoli – swobody, wąwoli – własnej woli, niewoli – pozbawienia woli. Ten krąg wskazuje na dwuznaczny stosunek ludzi do spraw zaświatów i śmierci – jednocześnie wyzwalających od zgryzot żywota, jak i niezależnych od wolnej woli człowieka, odbywających się wbrew woli jednostek. Inne znaczenia związane z pojęciem Weli to: wawel – wądół welański, wąwóz welański, uwal – dolina (czes.), uwala – dolina (serb), wał – wzniesienie, długi nasyp (tu np. Żmijowe Wały – nadnaturalnych rozmiarów wielokilometrowe wały na Ukrainie). Te ostatnie znaczenia nawiązują do brzegów Nawi i krawędzi zaświatów (Skraja Weli). W języku czeskim przetrwało miano Walaszka – zarówno jako imię bohaterki, pramatki Czechów, jak i nazwa przedmiotu, walachy – siekiery. Walacha była narzędziem Welesa – toporem do gruchotania kości^b. Na jeszcze inny ślad dawnego znaczenia naprowadza miano wałach, serbskie wlach, wlasze – koń wytrzebiony, więc weleszyć – trzebić, walaszyć – ciąć siekierą Welesa, uśmiercać, pozbawiać możliwości ródczych, pozbawiać potomstwa. Najprawdopodobniej stąd wzięło się miano ludności romańskiej, które wśród Słowian brzmi Własi, Wlachy, Wolochy, Wołosi, co znaczyło wielcy, potężni, ale i wymierający, wytrzebieni, bezpotomni.

Inne niebiańskie nawiązania wskazują na vlastici – baby (od włosów, długowłose). Vlasici to serbska nazwa Plejad, czyli gwiazdozbioru Bab. Także wełna – runo, pierwotna nazwa Welonu (Wełon, Wełen) – Sieci Przepląta, w którą została schwytana rozpadająca się Buła. Welń, weń, wolna przestrzeń, przestrzeń niebieska, powietrze, przestwór, zewnątrz.

Niebiańska, czy też Niebieska, Drabina Welesowa ma siedem szczebli i jest nazywana Siedmioszczeblową przez kątyny tradycji zachodniej (winetskiej). Według tradycji kapiszt Wschodu (gleńskiej) ma ona trzy razy po dziewięć szczebli i jest zwana Niebieską Drabiną Trzydziewiętną. Po tej drabinie schodzą dusze zmarłych do wnętrza Komory Sowiego ze szczytu Nawielnej Góry. Na drodze do Zaświatów czyha na dusze zmarłych wiele niebezpieczeństw. Pierwszym z nich jest czuwający pod Szklaną Górą Nawielną smok Wizunas, który dmuchnięciem spycha ze zboczy tych, którzy bluźnili przeciw bogom. Drugim jest możliwość usunięcia przez Welesa owej drabiny spod nóg człeka urągającego boskim prawom. Z tego powodu, aby zabezpieczyć zmarłego w welańskiej drodze, dołączano do jego ekwipunku prawdziwe kładki i drabiny, które razem z ciałem palono na stosie. Z czasem zastąpiono owe przedmioty wypiekanymi z ciasta lub czynionymi z gliny namiastkami. Drabiny i kładki jako pieczywo świąteczne poświęcone Welesowi wypiekano w każde święta Dziadów – cztery razy do roku.

Wizerunki pomocników:

♣

NYJA

Nyja nosi miana Nyji-Śmiertnicy, Nyji-Kostuchy i Nyji-Nawi.

Postacie-wcielenia (równe miana): Nyja-Śmiertnica, Nyja-Kostucha i Nyja-Nawia.

Inne nazwania jego osoby (przydomki):Śmierć, Śmierciucha, Kostucha (Kosz Tchu – Koś Ducha), Kosząca Ducha, Kosa Dusz, Kunica, Iskonica, Pani Śmierci i Władczyni Nawi oraz Władczyni Wcieleń.

Zajmowany krag:Piąty Krąg

funkcja (zakres działania):zajmuje się wyłącznie Nawami i Nawiami czyli ich mieszkańcami, których także od-nawia czyli wyciąga z nawi do powtórnego żywota. Głowne jej zajęcie jednak to uśmiercanie, sam akt śmierci.

ród: Nawianie

pochodzenie: Dzięgle – Czarnogłów i Białoboga

narzędzia czarowne – oznaki władzy: Złoty Sierp i Złota Kosa

Pomocnicy (Stworze – bogunowie): Nawki (Mawki, Mauki, Stracze, Stradcze, Navje, Navaczi, Nauki, Zjemlanoczki, Ziemlanocki)

Nyja-Śmiertnica

Znaczenie mian i imion oraz przydomków, i ważniejsze pojęcia wywodzone z jego miana:

. W mianie Nyi zawierają się takie znaczenia, jak: naktis, nyktis, noszt – noc, nykti – niknąć, marnieć, nikt, nic, nei – w dole, niż – dół, naw – głąb, dół, Nawie – miejsce przebywania zmarłych na Weli, nyju – płaczę (nyć – płakać, wyć), nucić – zawodzić. Stąd pochodzą też znaczenia nudzić i nędza, nękać i nęcić (ponuda – ponętna), ponuta – przymus, nuja (nautis) – bieda, nędza, nujan – tęskniący, po-nuda – tęsknota. Tak więc Nyja jest boginią Wiecznej Nocy, Zaświatów, Władczynią Dołu (Nawi), prowadzącą do niknięcia ludzi, do płaczu oraz tęsknoty. Miano Nyja nawiązuje bezpośrednio pierwszym członem ny- do Nicy – nicości, bezistnienia, pustki, Nyjąca znaczy zatem Sprowadzająca Nicość.

Przydomek Nyi, Nawia, określa jej władztwo nad Nawią (Nawiami) – Dołem Weli i mieszkańcami tego Dołu, czyli Nawiami. Są to zarówno zmarli śmiertelnicy, jak i Zdusze – złe duchy (demony) zamieszkujące Nawie na Weli, a pojawiające się również na Ziemi, w świecie żywych. Nawiać znaczy ponawiać się, odnawiać się. Dotyczy to przechodzenia duszy do nowego ciała poprzez Nawie. Nyja-Nawia jest Opiekunką tego procesu, od niej zależą kolejne wcielenia i ruch zmarłych między czterema Nawiami: Założą – Otchłanią – Piekłem – Rajem. Tylko ta ostatnia Naw kończy proces kolejnych wcieleń i prowadzi do jedności z Bogiem Bogów. Założnicy powracają na Ziemię w innych postaciach: ludzi, zwierząt, roślin, kamieni, wody, ognia lub Zduszów-demonów.

Przydomek Śmiertnica jest trzyczłonowy: ś-miert-nica. Oznacza Przynoszącą Śmierć, Przynoszącą z Morem Nicę – czyli obracającą zmarłego w nicość (co ma miejsce z wejściem duszy w Otchłań, miejsce bezistnienia). Także kończącą morzenie – słabnięcie, umorzającą do nicy lub Tnącą Śmiertelnie – Uśmiercającą. Oznacza również boginię Uśmierzającą, tj. przerywającą mor – chorobę, ból, marnienie, umieranie.

Przydomek Kostucha składa się z członów kost-tucha – Tusząca Kos (los) – Wróżąca Śmierć, Wróżąca Kosę, Zamieniająca w Kości, Rzucająca Czar Śmiertelny.

nei – w dole, naw – głąb, dół. Także z rozdzielenia, poczucia utraty, zerwania ze światem żywych: naujan, nujan – tęsknić, ponuda – tęsknota, nęka – męka, nękać – dokuczać, niszczyć, ponuta – przymus, nuja (nautis) – bieda, nędza. Nawa to także łódź – Łódź Osta, która uwiezie wszystkich godnych z tego świata, gdy Swąt go zniszczy. Nawała, nawałnica (np. deszcze nawalne w Biblii Leopolity) – zjawisko szczególnie nasilone, wzmocnione, wielkie i straszne zarazem^a.

♣

LEL

Postacie-wcielenia (równe miana): Lelij (Leli), Smęt, Mogiłc (Mogił-Gomil).

Inne nazwania jego osoby (przydomki):Leleń, Lel, Smętek, Pan Pośmiertnych Żalów i Obrzędów, Zwiastun Śmierci, Koszdziej – Dziełający Kosz-Los Po Śmierci, Kościej, Kościsz (Uciszający Byt-Kos-Los), Pasterz Dusz/ Dusz Pasterz, Opiekun i Władca Żglisk, Żalników oraz Smętarzy

Zajmowany krag:Siódmy Krąg

funkcja (zakres działania):Zwiastun śmierci, pasterz dusz, pan obrzędu pogrzebowego i pamieci zmarłych

ród: Nawiowie

pochodzenie: z Rodu Ładów – syn-bliżniak Łagody i Welesa (albo jeden z dwóch dodatkowych Swarożyców Swaroga i Dabogi)

narzędzia czarowne – oznaki władzy: Łuczywo-Znicz rozpalający nieci żywota, a także Ożóg-Pogrzebacz stanowiący jednocześnie Pasterską Laskę. Owym Ożogiem-Pogrzebaczem Lelij wygrzebuje Trzecią Duszyczkę ze żgliska, nim też gasi płonący koniec Nieci Żywota zmarłego. Nim również pogania ociągające się Dusze w drodze na Welę, a potem wiedzie przy jego pomocy Zmarłych poprzez Nawie.

Pomocnicy (Stworze – bogunowie): Lelki (Lele, Zwiastuny Śmierci), pokazujący się często pod postacią czarnych ptaków – Zwiastunów Śmierci.

Wizerunki:

Znaczenie mian i imion oraz przydomków, i ważniejsze pojęcia wywodzone z jego miana:

Lel – Lelij – miano boga potwierdzone przez kronikarzy i zapisy historyczne^a. Przetrwało także do współczesności w żywych obrzędach zachodniobułgarskich w brzmieniu Ojlule. Zawiera ono znaczenia związane z usypianianiem, kołysaniem, pieszczotą, odurzeniem, wlewaniem się w serce, wnikaniem w istotę. Lelij wnika w człowieka i wyjmuje zeń duszę, która jest w sercu, usypia człowieka raz na zawsze. Lelek to po rosyjsku także „silny młodzieniec”, co odnosi się do męskości tego boga i jego siły. Lelij znaczy także deszcz, lijanie – ulewa, lanie (Lel powoduje swym działaniem wylewanie potoków łez przez najbliższych zmarłemu).

Przydomek Smęt (Smuts-Sępy) – jest poświadczony w północnych obszarach dzisiejszej Polski, na Pomorzu i w krajach Istów^b. Przez Istów nazywany był Smykiem-Smutsem. Oznacza boga smutku, zamyślenia, wspominek i modlitwy, boga zasępionego, zadumanego, ciemnego, gładkiego (smug). Smuta (ukr.) – pieśń żałobna oraz czas poświęcony na wspominki, zwłaszcza w okresach zadusznych^c. Słowo smutek wywodzi się z rdzenia indoeuropejskiego ment, męt, mąt, czyli tego samego, co miano boga Mąda. Smuts jest bogiem mącącym spokój i przyjemność, mącącym swoim istnieniem radość życia – zmusza on, by pamiętać o śmierci i zmarłych.

Mogiłec-Modlibóg (Gomilec, Gomil)^d ma także odniesienia do modlitwy, pamięci, opieki nad mogiłami, gomila (serb.) – mogiła. Gomoł – bezrogi, zaokrąglony, tępo zakończony. Bezrogość podkreśla zawarty w przydomku człon gilec nawiązujący do określenia golec – nagi, a także golem – wielki. Wszystkie człony przydomków opisują owego boga jako władcę modlitwy, pamięci o zmarłych, opiekuna mogił i opiekuna świątyń (modła – świątynia, posąg boga). Lelij jest bogiem próśb, uporczywej mogły – modlitwy, mogły – możliwości (mogliwości), mogty – mocy (prośby dającej moc, wypraszającej łaski i dary). Modlitwa kruszy nieprzystępność bogów Nawi i ściera winy (indyjskie mardati – kruszyć, ścierać). Warto zauważyć, że bogowie Mocy są zwani Mogtami.

Lel jest bogiem roztaczającym zasłonę mgły (magły) przed oczami żywych i oddzielającym ową mgłą-magłą żywych od martwych.

Od niego bierze początek żeńskie imię Lena oraz Lilja. Wołchwowie Dażboga z Kijowa uważają, że był on córką Łady – Leliją^e.

♣

POLEL

Drugi z bliźniaków nie mógł się przebić przez skorupę i Weles musiał mu pomóc. Tego drugiego nazwał bóg Polelem  jako, że przyszedł na świat po Lelu, a także Sowicą, Posępem i Popiołem.

Postacie-wcielenia (równe miana): Sowica, Posęp i Popioł

Inne nazwania jego osoby (przydomki): Sowi, S-Owiniec/Sou-Winiec, Pan Ostatniej Drogi, Przewodnik po Zaświatach, Władca Pamięci Pokoleń.

Zajmowany krag: Siódmy krąg

funkcja (zakres działania: zarządza losem duszy po śmierci, wskazuje jej odpowiednią pośmiertną drogę – pąć i zważywszy jej uczynki decyduje o rodzaju dalszego bytu i szansach powrotu na Ziemię w nowym wcieleniu.

ród: Nawiowie

pochodzenie: z Rodu Ładów – syn-bliżniak Łagody i Welesa (albo jeden z dwóch dodatkowych Swarożyców Swaroga i Dabogi)

narzędzia czarowne – oznaki władzy: Popielnica (Urna), Ptasiopióra Kapa oraz Nawska Kość. Tej ostatniej Polel używa jak berła, wskazując jej końcem na właściwe drzwi Nawi.

Pomocnicy (Stworze – bogunowie): Popielnice (Żalne Żony, Żaligżeny, Żgielne Żony, Żglistnice, Żalnice, Płaczki, Dziady).

Wizerunki:

Znaczenie mian i imion oraz przydomków, i ważniejsze pojęcia wywodzone z jego miana:

Polel, ma trzy przydomki: Sowica^a (Sowij), Posęp i Popioł, Jego główne miano, tak jak i przydomek Posęp, odnosi się do faktu, że był drugim z bliźniaków, narodzonym po Lelu, posępie. W słowie posęp zawiera się także odniesienie do zwyczaju rozsypywania części prochów zmarłego – popiołów, po spaleniu ciała na żglisku. Popioły dzielone były na trzy części: jedna wędrowała do grobu-mogiły, jedna pod próg domostwa zmarłego, jedna zaś była rozsypywana na żglisku. Miano Popioł dla określenia boga, który nie ma już do czynienia z ciałem żywego człowieka, lecz z jego popiołem-pąpiołem – nowym zarodkiem, zawiązkiem, pępowiną, duszą. Wyraz popioł w sposób oczywisty wiąże się ze słowem pąpioł (pąpil) – pęp (pępek, pępowina). Obydwa słowa pochodzą z jednego rdzenia, mimo że znajdują się na różnych biegunach pojęciowych. Związek ten tłumaczy w pełni tylko rytuał i obrzęd pośmiertny. Śmierć i życie to popiół i pęp. Odbija się to w baju (micie) o przetrwaniu Zerywanów po wielkim pożarze, w postaci zarodków-pępów, ukrytych przed okiem Boga Bogów w popiołach (działo się to w czasie Wojny o Taje w Jaskini Waru). Pępowina jest połączeniem między światem żywych i martwych (od strony życia), a popioły (roznoszone wiatrem, wznoszące się do Nieba ze żglisk) są połączeniem odwrotnym (od strony śmierci).

Człon pioł pochodzi od pel (palić) –gorzyć, gorący,  palący – gorzki,  palc – pioły, piołyń, piorun^b. Po-pioł – czyli Ten Który Bierze Duszę Po Spaleniu. Trzeci przydomek Polela jest poświadczony w kronikach, mitach, podaniach i baśniach^c. Występuje on jako Sowi, Sowica, Sowij, Sotij oraz być może Sowa-rog. Miano to nawiązuje do wyglądu Polela, jego ptasio-sowiego wyglądu, sowitości stroju, milczącej osowiałości, posuwistości, posępności, nieruchomości oblicza i oszczędności gestów. S-owityj to bóg uwijający, moszczący, układający pośmiertny byt zmarłego, przydzielający „mieszkanie” (oswit) w Nawiach, „rodzący” (powijający) powtórnie zmarłego dla Nawi. Sowity znaczy również podwójny, ten, który daje drugie życie.

Król Popiel z Kruszwicy, władca Goplan, był synem Polela-Sowicy, jego namiestnikiem na Ziemi. Lęgowie-Goplanie to plemię czcicieli bogów Nawi. Po upadku dynasti Popielidów, ich następcy Piastowie, pochodzący z plemienia Lęgów-Polan, przenieśli stolicę do Gniezna, gdzie czcili nadal Boginię Śmierci -Nyję i cały jej ród: Welesa, Polela oraz Lelija. Od Sowicy pochodzą kobiece i męskie imiona Sawa, Soła oraz Soława.

Bogowie Słowian – część 5

Wstęp czyli- Poczętek Pocztu

Bogowie Słowian – część 1

Bogowie Słowian – część 2

Bogowie Słowian – część 3

Bogowie Słowian – część – 6

Bogowie Słowian Spis treści Pocztu