Tadeusz Miciński (1873 – 1918) – Strażnik Wiary Słowian (I SSŚŚŚ Kraków) i jego Nietota.

Opublikowano przez

Tadeusz Miciński (1873 – 1918) – Strażnik Wiary Słowian i jego Nietota

Podtytuł: „Księga tajemna Tatr”.

Każda książka ma swoje pierwsze zdanie. Na przykład: „Litwo, ojczyzno moja…”. Albo: „Ogary poszły w las”. Albo: „Żaby kumkały chutliwie”. Również i książka Micińskiego zaczyna się pierwszym zdaniem, które jasno pokazuje z czym czytelnik będzie miał do czynienia: „Mroczne fortece pradawnych Tatr, na których wygrzewa się Król Wężów… wielkie jego cielsko siedem i pół razy owija górę olbrzymkę, zarosłą ciemnym niedźwiedziowym lasem i zakończoną na wierzchu lodozwałami nietającymi nigdy.”

 

Wikipedia o Tadeuszu Micińskim

Tadeusz Miciński (ur. 9 listopada 1873 w Łodzi, zm. w lutym 1918 we wsi Małe Małynicze pod Czerykowem) – pisarz i poeta polski okresu Młodej Polski. Autor mistycznych powieści, poematów prozą i wierszy kontemplacyjnych. Jeden z czołowych pisarzy polskiego ekspresjonizmu, prekursor surrealizmu. Był przyjacielem Witkacego, Stanisława Przybyszewskiego i Karola Szymanowskiego, członek Warszawskiego Towarzystwa Teozoficznego[1].

Życie

Syn Rudolfa i Wandy z Pruskich. Uczył się w V Gimnazjum w Warszawie. Studiował historię i filozofię na UJ. Na studiach zainteresował się okultyzmem, satanizmem i księgami wiedzy tajemnej. Walczył w I wojnie światowej[2], dużo podróżował. Oficer oświatowy w korpusie gen. Dowbora-Muśnickiego. Zamordowany na Mohylewszczyźnie w nieznanych okolicznościach (prawdopodobnie podczas napadu rabunkowego przez tamtejszych chłopów, choć istnieje też hipoteza, według której był to bolszewicki zamach). Miciński jechał powozem, na pomoc swoim krewnym. Jego synem był Jarosław Tadeusz Miciński (1898–1971), reżyser i kierownik artystyczny, pracownik teatru „Reduta”.

Twórczość

Hermetyczna, trudna w odbiorze twórczość prozatorska Micińskiego oparta była na prawdzie objawionej. Autor wyrażał w niej gnozę, fatalizm oraz pogląd, iż tylko wybranym jednostkom (nadczłowiekowi) dane jest posiadanie duszy i życie wieczne. Miciński był również przeciwnikiem teorii przypadkowości; świat i wszystkie jego elementy istnieją z konieczności, choć są do końca niepoznawalne. Jednocześnie głosił prymat rozumowego, naukowego studiowania wiedzy tajemnej (magów Indii, gwiaździarzy Chaldei) nad wiarą.

Miciński był (podobnie jak Wyspiański) kontynuatorem poetyckiego teatru misteryjnego. Uważany bywa za prekursora surrealizmu lub czystego ekspresjonistę, tworzącego w indywidualnym stylu. Dopracował się własnej formy dramatycznej, dwuplanowej, w której przenika się dramat realny z dramatem idei politycznych i historiofizycznych w wymiarze misteryjnym, alegorycznym. Napisał kilka dramatów, które łączą w sobie idee filozofii dziejów z przyszłymi technikami nowoczesnych mediów – filmu, projekcji, łączenia planów, wielkich widowisk plenerowych itp.

Miciński pod rozważania wziął również satanizm. Za średniowiecznymi gnostykami twierdził, że świat ziemski stworzył nie Bóg, lecz Szatan mający na celu kreację karykatury Nieba[a]. Wyłapując liczne analogie literackich biografii – wyrażał również pogląd, iż Chrystus, Lucyfer i Feniks to trzy imiona tej samej istoty.

Publikował również pisma związane z narodem polskim, w których pod rozważania (podobnie jak zresztą w prozie poetyckiej) wziął filozofię genezyjską Juliusza Słowackiego. Wyrażał panslawizm i antygermanizm.

Za życia otaczała Micińskiego legenda „poety maga”, „czciciela tajemnic”. Twórca został sportretowany w sposób prześmiewczy w Wyzwoleniu Stanisława Wyspiańskiego (Samotnik, Maska V). Micińskiego sportretował też Stanisław Ignacy Witkiewicz w powieści 622 upadki Bunga, czyli Demoniczna kobieta (Mag Childeryk), a także zadedykował mu swoją powieść Nienasycenie. Dedykację dla Micińskiego miał również jeden z utworów Karola Szymanowskiego inspirowany Nietotą. Księgą tajemną Tatr oraz samą osobą jego twórcy.

O Micińskim
Quote-alpha.png

Miciński może być albo pisarzem genialnym, albo żadnym. Albo prorok, albo szarlatan; albo mag, albo mistyfikator; albo bard duszy polskiej, albo śmieszny pierrot; albo wybitny erudyta, albo intelektualny szalbierz; albo epigon, albo prekursor; albo skrajny nonkonformista, albo ugodowy endek; albo poeta opętany panslawizmem, albo poeta opętany Polską[3]

– prof. dr hab. Teresa Wróblewska

Quote-alpha.png

Twórczość Tadeusza Micińskiego fascynuje swoją wielowarstwowością. Tym, co przede wszystkim rzuca się w oczy, są jej warstwy poetyckie: muzyczność fraz, feeria barw, niesamowitość fantastycznych obrazów, silne zaangażowanie emocjonalne w opisy niezwykłych przeżyć, nieustanne zderzanie się wielu kultur, a wszystko to połączone własnym oryginalnym stylem[4].

– Prof. Andrzej Nowicki

Quote-alpha.png

Ton absolutnie czysty, mocny, oryginalny – ton, po którym zawsze i wszędzie możemy go poznać, wyróżnić i nigdy już nie zapomnieć[5].

– Bolesław Leśmian

Dzieła

Do jego najbardziej znanych utworów należą:

  • Łazarze (1896) – poemat
  • Nauczycielka (1896) – opowiadanie
  • W mroku gwiazd (1902) – tomik poezji
  • Kniaź Patiomkin (1906) – dramat
  • Do źródeł duszy polskiej (1906) – tekst publicystyczny
  • W mrokach złotego pałacu, czyli Bazylissa Teofanu (1909) – dramat
  • Nietota. Księga tajemna Tatr (1910) – powieść
  • Walka o Chrystusa (1911) – tekst publicystyczny
  • Dęby czarnobylskie (1911) – tom opowiadań
  • Xiądz Faust (1913) – powieść
  • Wita (1926) – powieść
Odniesienia w kulturze masowej
  • W Warszawie, 9 listopada 2013 roku w 140 rocznicę urodzin artysty utworzona została Nagroda Ekspresjonistyczna FENIKS im. Tadeusza Micińskiego. Do jej laureatów należą między innymi: prof. dr hab. Danuta Mucha, Karolina Kusek, prof. zw. dr hab. Jacek Strzelecki, Kazimierz Rafalik, Jerzy Szatkowski, prof. zw. dr hab. Józef Banaszak, ks. dr Jan Wojciech Pomin, Krystyna Grys, Bożena Helena Mazur-Nowak, Adam Lewandowski, Prof. dr hab. Mieczysław Wojtasik, Tadeusz Zawadowski, Józef Skrzek, Jarosław Pijarowski[6].
  • Twórczością Micińskiego inspirował się Roman Kostrzewski, wokalista i autor tekstów w zespole KAT.
  • Wiersze Micińskiego były aranżowane jako utwory muzyczne:
Uwagi
  1. Tak samo karykaturalne formy mają tradycyjne symbole satanizmu: kozioł (karykatura Baranka Bożego) czy odwrócony krzyż i odwrócony pentagram.
Przypisy

 

 

  1. Radogost – wywiad – Radio Revolta, www.radiorevolta.pl [dostęp 2016-01-19].
Linki zewnętrzne

 

 

Wikpedia o Nietocie:

 

Nietota. Księga tajemna Tatr – powieść mistyczna autorstwa Tadeusza Micińskiego. Samo słowo nietota jest ludową nazwą rośliny (wrońca widlastego)[1][a] symbolizującej kobietę, być może w domyśle Polskę[2]. Akcja książki rozgrywa się najprawdopodobniej w 1904 roku[3]. Najdziwniejsza książka, którą mógłbym napisać, jest o tym, czego nie wiem – tak o swojej książce pisał sam autor[4].

Opis fabuły

Nietota opowiada o wędrówce przez Tatry Arjamana – alter ego samego autora. Miejsca, które odwiedza są mieszaniną lokalizacji autentycznych, mitycznych czy zupełnie fantastycznych, przy czym niekoniecznie znajdujących się rzeczywiście w polskich górach. W powieści Tatry urastają do rangi miejsca magicznego – serca Polski i polskości. Podczas tej podróży spotyka on przeróżne postaci – zarówno rzeczywiste, współczesne i historyczne, jak i niematerialne. Wiele z tych postaci to przyjaciele i wrogowie Micińskiego. W powieści oprócz wątków fabularnych wplecione są losy Polski na przestrzeni dziejów – przy czym dla autora Polska jako państwo i naród nie rozpoczyna się wraz z przyjęciem chrztu. Ubolewa on nad wyparciem się kultury słowiańskiej[3]. Całość jest swoistym wezwaniem do przebudzenia i odrodzenia wewnętrznego Polski.

Ważniejsze postacie i ich personifikacja

Recenzenci rozpoznali w książce również m.in. Brata Alberta, unickiego metropolitę Lwowa Andrzeja Szeptyckiego czy geologa Mieczysława Limanowskiego[5].

Rozdziały

Książka składa się z następujących rozdziałów:

  1. Wieczorne pustynie
  2. W podziemiach Giewontu
  3. Twór ludzki
  4. Maska i miłość
  5. Mare tenebrarum
  6. Turów Róg
  7. Ałłah kehrim
  8. Chata Wieszczki Mary
  9. Już po tamtej stronie liny
  10. Trochę metafizyki i krwi z płuc
  11. Kuźnia pod Ornakiem
  12. Więzienie nad Ładogą
  13. Kluczenie w ciemnościach
  14. Wielka noc u św. Jana
  15. Mahatma
Recenzje książki

Książka z początku przyjmowana była niechętnie, formułowano również wobec niej wiele zarzutów, m.in. uwłaczanie sztuce pisarskiej. Przerwano nawet jej druk w czasopiśmie „Sfinks” ze względu na liczne skargi prenumeratorów[6]. Z czasem, na fali mody na Witkacego, powróciło także zainteresowanie Micińskim i jego dziełami. Nietota i jej autor doczekały się wielu analiz i publikacji na swój temat.

Quote-alpha.png

Kompozycja „Nietoty”, przypominająca dawne silva rerum, mieszcząca w granicach powieści liryczne zaśpiewy i samodzielne opowiadania (…) – czyż to nie metoda Joyce’a? Dziwaczności, z punktu widzenia przestarzałej estetyki wcale niepotrzebne i stanowiące jakieś faux pas poety, a przecież podniesione do godności istotnych składników tej powieści – czyż to nie cień padający wstecz od surrealistów? (…) Czemuż ją tak zapomniano? Czemu tak odstawiono na boczny tor, gdy powinna być czytana przynajmniej tak samo, jak czytany jest po wielokroć Brzozowski czy Artur Górski?[7]

– Józef Czechowicz

Quote-alpha.png

Nietota to powieść niezwykła, tajemnicza, pisana oryginalnym językiem, pełna do dziś nieodgadnionych zaszyfrowanych przesłań, zaskakujących zwrotów akcji i wizjonerskich opisów. Książka tak nowoczesna, wyprzedzająca swój czas – aż trudno uwierzyć, że została napisana blisko sto lat temu[8].

– nota wydawnicza na okładce książki

Quote-alpha.png

Nietota jest powieścią inicjacyjną, metafizyczną, symboliczną, autobiograficzną, satyryczno-obyczajową, polityczną, sensacyjno-podróżniczą, powieścią z kluczem. Inkrustowana bywa wierszami lirycznymi, prozą poetycką i czymś w rodzaju scen dramatycznych. Miejscami przechodzi w traktat religioznawczy, geograficzny lub botaniczny. Niektóre fragmenty utrzymane są w tonacji patetyczno-tragicznej, niektóre – burleskowo-groteskowej. Styl wysoki zderza się tu ze stylem niskim. W tym – dezorientującum czytelnika – pomieszaniu stylów i konwencji stanowi owa powieść o jaźni i Polsce zupełne zaprzeczenie wypracowanych w XIX wieku wyznaczników prozy realistycznej[5].

– Prof. dr hab. Maria Podraza-Kwiatkowska

Quote-alpha.png

(…) mamy przed sobą książkę nowoczesną, bliską zapewne magicznemu realizmowi pisarzy południowoamerykańskich – trudno aż uwierzyć, że została napisana blisko sto lat temu. Wyprzedzała swój czas, a ponieważ nigdy nie potrafiliśmy promować wytworów polskiej myśli i pracy, więc innym – zachodnim ekspresjonistom, surrealistom, czy wreszcie realistom magicznym – przypadły laury, które powinny zdobić skronie Micińskiego[3].

– Prof. Andrzej Nowicki

Quote-alpha.png

(…) osobliwy tekst z 1910 roku, wiodący swój dziwaczny żywot w najciemniejszych kątach wielkich bibliotek, wymyka się z rąk, gdy spróbować uchwycić jego istotę. Drażni niemożliwością zamknięcia w jednoznacznej formule. Intuicyjnym gestem wskazując bieg literackiej awangardy naszego stulecia (Joyce, Robe-Grillet, Cortazar, Sabató), stanowi zarazem cmentarzysko młodopolskiej prozy. (…) Dziś wraca do księgarni, wzbudzając stare wątpliwości. Co prawda, skoro znamy Ulissesa, Grę w klasy, książki Buczkowskiego, to w nich możemy upatrywać pouczający wzorzec lekturowy … Tylko – skąd wziąć pewność, że należy sięgać po jakikolwiek pozytywny wzorzec? Może Nietota to rzeczywiście jedynie świadectwo kolapsu zeszłowiecznej struktury powieściowej, śmierć formy?[6]

– Jerzy Sosnowski

Oddziaływanie

Inspirowany Nietotą. Księgą tajemną Tatr oraz samą osobą jego twórcy Karol Szymanowski zadedykował Micińskiemu jeden ze swoich utworów.
622 upadki Bunga – pierwsze dzieło Witkiewicza syna pełna jest parafraz, cytatów, czy przytoczonych całych scen z Nietoty[6].

Wiele lokali, pubów i innych obiektów kulturalnych i rozrywkowych w całej Polsce, inspirowanych twórczością Micińskiego jak i samą książką, nazywa się „Nietota”.

Uwagi
 patrz również Wikisłownik

 

  1. Biogram wieloletniej przyjaciółki Micińskiego
Przypisy

 

  1. Tadeusz Miciński: Nietota. Księga tajemna Tatr. Warszawa: tCHu, 2004. ISBN 83-901178-1-9.
Bibliografia
  • Jerzy Tynecki: Inicjacje mistyka: rzecz o Tadeuszu Micińskim. Łódź: Wydawn. Łódzkie, 1976.
  • Jan Prokop: Żywioł wyzwolony: studium o poezji Tadeusza Micińskiego. Kraków: Wydaw. Literackie, 1978.
  • Maria Podraza-Kwiatkowska: Studia o Tadeuszu Micińskim. Kraków: Wydaw. Literackie, 1979.
  • Wojciech Gutowski: W poszukiwaniu życia nowego. Mit a światopogląd w twórczości Tadeusza Micińskiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1980.
Linki zewnętrzne

Nietota, książka udostępniona w czytelni Polona.pl

https://polona.pl/item/nietota-ksiega-tajemna-tatr,MjUwNjEw/2/#info:metadata

 

 

Radogost – Album Dziedzictwo Gór

https://www.youtube.com/watch?v=vwGt0-RfEZM

Radogost – Idę Wśród Gwiazd. Taken from the album „Dziedzictwo Gór” (music: Ł. Muschiol, lyrics based on fragments „W Mroku Gwiazd” by T. Miciński)

Idę wśród gwiazd

— i snów mych trybularzem

zimne stęgłe planety

rozżarzam w ognia kościoły.

Słowiki nucą radośnie,

by umrzeć w marzeń wiośnie

ze swą kochanką wśród kwiatów

błądzić na przełęczy światów.

 

Płomień wybucha, szaleje

— nad uczuć krwawym ołtarzem,

w tryumfującej pieśni

konają z harfą anioły.

Ja Cię powiodę, mój młody

witeziu na lepsze — na krwawsze gody:

 

Twój okręt wśród mgieł i zawiei

w kraj zórz popłynie Medei

a tam w głębinach jej oczy

zapomnisz, że krew dziatek broczy.

Z morza wyłowim barweny tęczową śmierć Heliosa

wam oddam bogów niebiosa mnie zamek martwej Gehenny.

Precz widma! zostawcie króla na jego pustyni

sam jestem — w mroku się kłębią złe oczy Erynij

 

ktoś ze mną czuwa

ha, z gór się osuwa

czarny lodozwał

sumienie!

 

Podziel się!