Nostrzyk żółty (Nostrzyk lekarski, Nostrzyk zwyczajny)
Nostrzyk to roślina dwuletnia lub jednoroczna z rodziny bobowatych (Fabaceae). Na stanowiskach naturalnych w Polsce można spotkać 8 gatunków nostrzyka, z których najważniejsze są nostrzyk biały i nostrzyk lekarski).
Ostrzeżenie:
Przetwory przyjmowane do wewnątrz należy stosować w małych dawkach i przez krótki czas. Dotyczy to zwłaszcza osób ze skłonnością do skaz krwotocznych i osób przyjmujących leki rozrzedzające krew (np. Aspiryna, Polopiryna). Należy ostrożnie stosować u osób z niewydolnością wątroby i nerek. Należy przechowywać w miejscu niedostępnym i niewidocznym dla dzieci, w zamkniętych opakowaniach, chronić od światła, wilgoci i wpływu obcych zapachów.
Nostrzyk żółty – roślina dwuletnia, występuje w stanie naturalnym w miejscach nasłonecznionych na nieużytkach, miedzach, nasypach. Posiada wysoką łodygę o liściach na przemian ległych, trójlistkowych. Co charakterystyczne w kącikach górnych liści pojawiają się grona złożone z żółtych kwiatów. Nostrzyk jest uprawiany w Europie, Azji Mniejszej, Indiach, a także w Zachodniej Syberii. W Polsce występuje także nostrzyk wyniosły (Melilotus altissimus), który dostarcza surowców o podobnych własnościach jak nostrzyk żółty.
Inne nazwy: nostrzyk lekarski, nostrzyk zwyczajny, tatarska trawa, nozderek.
Surowce lecznicze: ziele nostrzyka. Nostrzyk zbiera się w okresie kwitnienia, ścinając wierzchołki w miejscu rozgałęzień. Suszyć go należy w miejscach ocienionych i przechowywać w suchym pomieszczeniu. Ususzony nostrzyk ma zapach siana (kumarynowy).
Pochodne kumaryny zmniejszają krzepliwość krwi, co jest szczególnie ważne w chorobach i stanach prowadzących do nadkrzepliwości. Poprawiają przepływ krwi w naczyniach krwionośnych i limfy w naczyniach limfatycznych, zapobiegają wykrzepianiu wewnątrznaczyniowemu, usprawniają przepływ krwi w mózgu. Jednocześnie flawonoidy uszczelniają naczynia krwionośne, przywracają ich prawidłowe napięcie i ruchy.
Ziele nostrzyka ma także właściwości przeciwzapalne i może być stosowane w zakrzepowym zapaleniu żył i żylakach, w zapaleniu naczyń chłonnych, w owrzodzeniach na tle zapaleń żył, przy hemoroidach. Nostrzyk może być cennym lekiem na czyraki, zapalenia skóry oraz wybroczyny po urazach. Można go stosować przy zapaleniach brzegów powiek i spojówek.
Ponadto nostrzyk ma właściwości uspokajające i przeciwbólowe, może by pomocny w stanach wyczerpania nerwowego, w nerwobólach, a nawet w kolce wątrobowej i nerkowej. Poprawia także trawienie. Może być korzystne w leczeniu popromiennych zmian składu krwi (leukopenia).
Alantoina – jest to heterocykliczna pochodna mocznika, słabo rozpuszczalna w wodzie, nierozpuszczalna w alkoholu i eterze. Alantoina wykazuje właściwości regenerujące, tj. przyśpieszające gojenie się ran i naskórnikowanie. Czysta lanolina stosowane jest w postaci maści – Ung. Allantoini i w postaci zasypki – Alantan.
Nostrzyk żółty posiada wiele właściwości leczniczych które mają ogromny wpływ na organizm człowieka. Wśród najbardziej znanych zalet tego ziela wymienia się:
– właściwości umożliwiające zmniejszające krzepliwość krwi,
– wzmacnia naczynia żylne i limfatyczne,
– usprawnia gojenie ran,
– posiada właściwości uspokajające,
– zmniejsza przepuszczalność naczyń włosowatych.
Ziele nostrzyka może być cennym lekiem na czyraki, hemoroidy, zapalenia skóry oraz wybroczyny po urazach. Nostrzyk można stosować przy zapaleniach spojówek i brzegów powiek.
Ponadto nostrzyk może być pomocny w stanach wyczerpania nerwowego, w nerwobólach, a nawet w kolce wątrobowej i nerkowej. Ziele to poprawia także trawienie. Może być korzystne w leczeniu tzw. leukopeni, czyli popromiennej zmian składu krwi.
Uprawa nostrzyka
Nostrzyk nie wymaga skomplikowanych zabiegów uprawowych. Niezbędne jest wykonanie głębokiej orki jesiennej, zaś wiosną wykonuje się zabiegi spulchniające. Gleba powinna być odchwaszczona, zwłaszcza z perzu. Stanowisko w płodozmianie jest obojętne, może być po zbożach. Przed siewem należy zastosować nawożenie w ilości 30–45 kg P2O5 i 40–60 kg K2O. Na glebach kwaśnych i ubogich w wapno konieczne jest wapnowanie.
Nostrzyk uprawiany w plonie głównym sieje się jak najwcześniej wiosną. Terminu siewu nie należy opóźniać, gdyż do dobrego kiełkowania nasiona wymagają dużo wilgoci. Można go też wsiewać w zboże jare lub siać jako poplon w okresie żniw. W uprawie na paszę wysiewa się 22–30 kg na 1 ha, w rzędy o rozstawie 25–30 cm, co umożliwi późniejszą uprawę międzyrzędową. Na małych areałach można nostrzyk wysiewać rzutowo. Sieje się się na głębokość 1–1,5 cm wiosną i 2–2,5 cm latem. Przy wysiewie na stanowisko, na którym od lat nie były uprawiane żadne strączkowe, nasiona należy zaprawić preparatem zawierającym bakterie brodawkowe, które potem współżyją z rośliną: wytwarzają brodawki na korzeniach, gdzie wiążą azot z atmosfery i dostarczają go roślinie. Dzięki temu roślin strączkowych nie trzeba nawozić azotem.
W pierwszym roku uprawy zbiera się jeden pokos zielonki, a w drugim dwa pokosy. W uprawie na nasiona zbiera się w pierwszym roku jeden pokos zielonki, zaś w drugim zbiera się nasiona. Przy uprawie na nasiona zwiększa się rozstaw rzędów do 40–60 cm
i zmniejsza ilość wysiewu do 8–10 kg nasion na 1 ha. Nostrzyk biały zakwita pod koniec czerwca i kwitnie w lipcu. Zbiór nasion prowadzi się pod koniec sierpnia i na początku września, kombajnem prosto z pola. Po wymłóceniu strączki bukuje się na bukowniku
w celu uzyskania nasion. Plon nasion wynosi od 6 do 8 q z 1 ha.
Nostrzyk dla pszczół
Do celów pszczelarskich można wysiewać nostrzyk razem z facelią. Siew wykonuje się jak najwcześniej wiosną, zmniejszając ilość nasion facelii do 5–7 kg na 1 ha. Facelia zakwitnie w pierwszym roku użytkowania, a nostrzyk w drugim. Można też wysiewać nostrzyk po zbiorze żyta ozimego na zielonkę, pod koniec maja i na początku czerwca oraz po zbiorze jęczmienia ozimego na ziarno.
W drugim roku użytkowania można nostrzyk kosić dwa razy, niedługo po zakwitnięciu. Wtedy pszczoły skorzystają z kwitnącej plantacji pod koniec czerwca i w sierpniu – wrześniu. Nostrzyk uprawiany w plonie głównym kwitnie do 5 tygodni, przez cały lipiec, a jego wydajność miodowa z uprawy polowej wynosi od 400 do 600 kg surowca miodowego z 1 ha. Wydajność nostrzyku występującego w siedliskach naturalnych jest mniejsza i wynosi około 200 kg/ha. Wydajność pyłkowa to 40–90 kg pyłku z 1 ha. Pszczoły oblatują nostrzyk od południa do wieczora. Ze względu na głęboki korzeń palowy może nektarować nawet w czasie suszy.
Miód nostrzykowy jest jasny, o przyjemnym aromacie nieco przypominającym wanilię. Po skrystalizowaniu jest biały lub żółtawy.
Nostrzyk żółty zakwita w połowie czerwca i kwitnie nawet do 6 tygodni. Ma mniejszą wydajność miodową od białego: 100–300 kg miodu z 1 ha i 30 kg pyłku. Jest też niższy, dorasta do 1 m. Często występuje w stanie dzikim, w zaroślach, na łąkach, nasypach i przydrożach. Może tworzyć formy mieszańcowe z nostrzykiem białym.
O Uprawie i i Nostrzyku pszczelarskim : Anett Wejner-Wiśniewska, A czemu nie nostrzyk?, www.kpodr.pl, 13.11.2014 r.