O Benedykcie Dybowskim z portalu ekologicznego
Benedykt Dybowski urodził się 30 kwietnia 1833 r. w Adamczynie (okolice Mińska, obecnie Białoruś). Zmarł 30 stycznia 1930 roku we Lwowie (obecnie Ukraina). Był słynnym polskim przyrodnikiem, podróżnikiem i odkrywcą. Zasłynął jako badacz fauny jeziora Bajkał a także Kamczatki i południowej Azji, jeden z ojców polskiej limnologii.
„Kilka tygodni z rzędu przebywaliśmy na lodzie jeziora bez namiotu, nocowaliśmy, ścieląc posłanie na powierzchni śniegów i lodów. Wróciliśmy do Kułtuka z obrzękłymi twarzami, z popękanymi ustami i z czerwonymi oczami” (Benedykt Dybowski)
Wczesne lata
Benedykt Dybowski urodził się w rodzinie szlacheckiej (herb Nałęcz) jako jedno z sześciorga dzieci Jana Dybowskiego i Salomei z Przesieckich. Dorastał w folwarku dzierżawionym przez jego dziadków (ze strony matki) w Adamczynie. Sama rodzina Dybowskich wywodzi się z Kujaw, ze wsi Dybów pod Toruniem. Już od wczesnego dzieciństwa wykazywał duże zainteresowanie przyrodą. Początkowo uczył się w domu, lekcji udzielało mu zarówno starsze rodzeństwo jak i korepetytor. W 1848 po zdaniu odpowiedniego egzaminu został przyjęty do III klasy gimnazjum w Mińsku. W roku 1853 Benedykt Dybowski zdaje egzamin maturalny.
Wykształcenie
Po zdaniu matury wstępuje na Wydział Medyczny Uniwersytetu w Dorpacie (Estonia). Mimo że studiuje medycynę, pogłębia także swoją wiedzę przyrodnicza, w tym czasie wielu uniwersyteckich wykładowców to znani europejscy przyrodnicy. Benedykt Dybowski jest dobrym studentem, a jednak w maju 1857 roku zostaje relegowany z uczelni za sekundowanie w pojedynku. Po tym wydarzeniu studiuje we Wrocławiu (do 1858 roku) i w Berlinie gdzie obok medycyny studiuje paleontologie i biologię. Tam też w 1860 roku uzyskuje tytuł doktora medycyny i chirurgii, pisząc prace o determinacji płci wśród pszczół. Rok wcześniej czyta rozprawę Karola Darwina, stając się zwolennikiem jego teorii o powstawaniu gatunków. Tu też wydaje swoją pierwsza pracę naukowa, o odkrytym przez siebie gatunku drobnego skorupiaka. Rok później (1861) wraca na uniwersytet w Dorpacie gdzie nostryfikuje dyplom, przedstawiając pracę doktorską o rybach karpiowatych Inflant. Praca ta obok drugiego już doktoratu, przynosi mu uznanie jako znakomitemu badaczowi.
Praca zawodowa
Wydarzenia polityczne miały ogromny wpływ na wychowanego w patriotycznej rodzinie Dybowskiego. Wkrótce za udział w manifestacji w katedrze wileńskiej trafia na krotko do więzienia. Wydarzenie to przekreśla objęcie przez niego katedry zoologii na Uniwersytecie Jagiellońskim (sprzeciw władz austriackich). Jeszcze w 1862 roku obejmuje stanowisko adiunkta w katedrze zoologii i anatomii porównawczej w Szkole Głównej Warszawskiej. Jego wykłady cieszą się dużą popularnością, a on sam angażuje się działalność niepodległościową. W trakcie powstania styczniowego w 1893 roku zostaje komisarzem Rządu Narodowego na Litwę i Białoruś. Wydarzenie to nie uszło uwadze władz zaborczych, 16 marca 1864 roku zostaje aresztowany i osadzony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. Od stryczka ratuje go jedynie wstawiennictwo zoologów niemieckich, dzięki czemu wyrok śmierci zostaje zamieniony na 12 lat zesłania.
Tak zaczyna się najsłynniejszy etap życia Benedykta Dybowskiego. Do Irkucka dotarł w grudniu 1864 roku, nie załamawszy się zsyłką wertuje publikacje na temat jeziora Bajkał – według rosyjskich naukowców z bardzo ubogą fauną. Dybowski już wtedy miał odmienne zdanie na ten temat, jednak swoje badania Bajkału mógł rozpocząć dopiero cztery lata później, w 1868 roku. Osiedla się wtedy we wsi Kułtuka, położonej nad Bajkałem. Wraz ze współpracownikiem, Wiktorem Godlewskim rozpoczyna żmudne badania fauny i flory jeziora. A wszystko przy braku sprzętu badawczego, w ekstremalnych warunkach pogodowych, często przy mrozie dochodzącym do 40 stopni. Zamiłowanie do przyrody i pasja badawcza zaowocowały rzetelnym i systematycznym prowadzeniem badań i obserwacji a te z kolei sensacyjnymi odkryciami. Uczeni wykonują m.in. 79 przerębli co 100 metrów, łowiąc w nich różne organizmy wodne – a zatem niemal 8 kilometrów od brzegu. Wkrótce świat zawdzięcza Dybowskiemu poznanie kilkudziesięciu nowych zwierząt, m in. skorupiaków, ryb, mięczaków i gąbek słodkowodnych. Część zbiorów Dybowski i Godlewski opracowują samodzielnie, część jest wysyłana do Berlina, Lwowa i Krakowa, gdzie badają je sławni przyrodnicy. Uczony nie ogranicza się tylko do badania Bajkału, już w 1898 roku uczestniczy w ekspedycji generała Skałkowa, badając kraj Amurski, Usuryjski i Nadmorski i dociera do wschodnich wybrzeży Azji. Następnie kontynuuje wyprawy na Zabajkale, dokładnie opisując tamtejsza florę, faunę a także czyniąc szereg obserwacji etnograficznych. W roku 1871 uczony bada jezioro Chubsuguł w Mongolii. Rok później uczestniczy w trzyletniej wyprawie wzdłuż Amuru i Arguni, badając kraj Nadmorski i docierając w końcu do Władywostoku.
W końcu w 1876 dzięki staraniom Towarzystwa Geograficznego i Akademii w Petersburgu, Dybowski uzyskuje pozwolenie na powrót do kraju, gdzie zjawia się rok później. Entuzjastycznie witany, dzięki relacjom z jego odkryć jakie ukazywały się w prasie. Jednak nie znajduje tu dla siebie miejsca: na uniwersytetach nie ma miejsca dla uczonego o takiej sławie, ponadto wzmaga się rusyfikacja a Dybowski jest polskim patriotą. W końcu dzięki poparciu przyjaciół w listopadzie 1878 roku uzyskuje stanowisko lekarza rządowego w Pietropawłowsku na Kamczatce. Podlega mu obszar większy niż Polska, zamieszkały przez kilkadziesiąt tysięcy ludzi. Pracuje tu z pełnym zaangażowaniem, organizując od podstaw opiekę medyczną często opierając się wyłącznie na własnych środkach i pomysłowości. Kamczatka zawdzięcza mu m in. wprowadzenie szczepień ochronnych przeciw ospie wśród tubylców czy też budowę kilku szpitali dla trędowatych. To jednak nie wszystko, Dybowski energicznie zabiera się za poprawę sytuacji ludów dalekowschodnich, traktowanych po macoszemu przez Rosję. Na Kamczatkę sprowadza nie tylko europejskie warzywa ale i zwierzęta hodowlane. Sprowadza tu m in. za własne fundusze kozy czy króliki (te ostatnie aż z USA) i obdarowuje nimi tubylców, co w wymiarze kilku lat owocuje znaczną poprawą ich sytuacji. Na wyspę Beringa sprowadza konie, ucząc Aleutów obok ich hodowli także jazdy konnej i z zaprzęgiem. Jego największą zasługą jest jednak sprowadzenie tutaj reniferów, za 15 sztuk tych zwierząt wraz z transportem płaci kilkaset rubli, sporą część z własnej kieszeni. Reny te rozmnożyły się tak, że niespełna 20 lat później ich populacja liczy kilka tysięcy sztuk. Zwierzęta te znacznie wzbogaciły menu miejscowych, którzy jeszcze dziś z wdzięcznością wspominają Dybowskiego, uwieczniając go zresztą w legendzie. Zresztą do dziś na wyspie Beringa jest Góra Dybowskiego – a nazwę taką nadała jej rdzenna, wtedy jeszcze niepiśmienna ludność wyspy.
W 1884 po powrocie z Kamczatki, Dybowski obejmuje katedrę zoologii na uniwersytecie Lwowskim. Pracuje tu, publikując kolejne prace naukowe i pomnażając zbiory miejscowego muzeum przyrodniczego kolejne 22 lata. W 1906 roku przechodzi na emeryturę, dalej porządkując zbiory naukowe placówki. Przygotowania kolejnej wyprawy nad Bajkał przerywa wybuch I wojny światowej. Dybowski umiera 30 stycznia 1930 roku we Lwowie, w wieku 97 lat. Pochowany na „górce powstańców styczniowych” na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. [Niedaleko grobowca Klemensiewiczów i Tillów. C.B.]
Osiągnięcia
Nie sposób przecenić zasług Dybowskiego. Przyczynił się nie tylko do odkrycia dla świata jeziora Bajkał czy też znacznych różnic w faunie pomiędzy wschodnią i zachodnia Syberią. Opisał i sklasyfikował setki nowych organizmów, wśród nich wiele endemitów występujących tylko na tym terenie. Jako uważny obserwator i humanista doskonale opisał życie szeregu plemion zamieszkujących daleki wschód Rosji. To na podstawie materiałów dostarczonych przez Dybowskiego powstał np. „Słownik narzeczy ludów kamczackich”. Za badania wschodniej Syberii otrzymał m in. złoty medal Towarzystwa Geograficznego w Petersburgu.
Dziś zbiory zebrane przez Dybowskiego są ozdobą kilku muzeów. Muzeum Etnograficzne w Krakowie zawdzięcza mu np. około 150 bezcennych eksponatów, wśród nich: ubrania z futer, uprzęże, harpuny czy też modele domów, kajaków i łodzi wykonane dla Dybowskiego przez rdzenną ludność Kamczatki. Na bazie części jego zbiorów, w 1884 roku powstaje muzeum zoologiczne na Uniwersytecie we Lwowie. Dybowski przekazuje tam szereg eksponatów zoologicznych z Kamczatki, Bajkału, wschodniej Syberii i południowej Rosji. Do najcenniejszych należy np. głowa morsa którego osobiście złapał czy też kompletny szkielet krowy morskiej (Hydrodamalis gigas) który podarowali mu mieszkańcy wysp Beringa w 1904 roku. Do dziś to prawdopodobnie jedyny kompletny szkielet tego zwierzęcia, wytępionego do 1768 roku. Zbiory przyrodnicze, antropologiczne i etnograficzne opracowane przez Dybowskiego zasiliły także muzea w Warszawie, Kijowie, Moskwie i w Irkucku.
Świat zawdzięcza mu opis ponad 400 gatunków zwierząt zamieszkujących Bajkał, o tym jeziorze napisał przeszło 43 prace naukowe. Uznawany za jednego z ojców polskiej limnologii (nauka zajmująca się badaniem zbiorników śródlądowych). W sumie opublikował przeszło 350 prac (artykuły, rozprawy naukowe, antropologiczne, społeczno-polityczne i pamiętniki), wiele z nich wydano od razu w językach jakimi się posługiwał (polski, rosyjski, niemiecki, francuski).
Jednak największą sławę przyniosły mu odkryte gatunki, m in.: 116 gatunków skorupiaków, 30 gatunków mięczaków, 18 gatunków ryb a także nowego podgatunku jelenia, dziś nazwanego jego imieniem (Cervus nippon hortulorum). Na podstawie zebranych przez niego okazów jego brat Władysław, opisuje kolejnych 88 gatunków mięczaków i 9 gatunków gąbek. Ale nie tylko on, np. sławny ornitolog Władysław Taczanowski na podstawie okazów przesłanych przez Dybowskiego opracowuje faunę ptaków Syberii wschodniej, gdzie opisuje 434 gatunki ptaków (w tym 80 wcześniej nieznanych lub nie notowanych na Syberii). Do dziś ponad gatunków 100 zwierząt i roślin nazwano imieniem Dybowskiego, ponadto stację naukową nad Bajkałem, jedną z wysp Komandorskich a także szczyt i łańcuch górski na Kamczatce.
A to z pewnego portalu biznesowego, wyznanie osobiste o Benedykcie Dybowskim
Temat: Bajkalski Szaman
Byłam wczoraj na premierze filmu dokumentalnego Bajkalski Szaman (Tadeusza Dąbrowskiego). Piękna i ezoteryczna Syberia, mam do niej sentyment i powiązania poprzez przodka Benedykta Dybowskiego, który był badaczem Syberii oraz Bajkału iplanuję też kiedyś tam pojechać
Gościem specjalnym pokazu był zaproszony z Syberii szaman, jeden z głównych bohaterów filmu. Jego słowa natchnęły mnie na kilka przemyśleń…
Szamanizm ze swoim nierozerwalnym związkiem z przyrodą jest jedną z najstarszych religii czy wierzeń. Dziś człowiek cywilizowany odszedł daleko od natury, wybudował swój betonowo-techniczny świat i podcina swoje biologiczne korzenie, często chcąc żyć wbrew naturalnym cyklom.
Dzisiejszemu społeczeństwu brakuje ukorzenienia, związku z matką ziemią. A następstwem braku ukorzenienia, ugruntowania są m.in. nerwice, stres, lęki, czy wszelkiego rodzaju uzależnienia oraz nieprzytomności – brak kontaktu z ziemią, różne odloty, zakręcenia, także nakręcenie emocjonalne czy ambicjonalne…
Co o tym myślicie?
oraz z tejże strony:
Opis (art. Z dnia 28 kwietnia 1886 pt: “Cnoty i wierzenia Kamczadlów” -niepublikowany) Benedykta Dybowskiego z pobytu na Kamczatce
Podstawowym pokarmem tubylców było mięso niedźwiedzia polarnego.
Dybowski pisze:
“Wśród plemion, z którymi spotkałem się w życiu jedno z
najsympatyczniejszych jest dla mnie to, które zamieszkuje półwysep
kamczacki, nazwane przez etnografów Kamczadlami…. Sympatię ku sobie budzi
ono przymiotami moralnymi: łagodnością, miłością rodzinną, gorącym
przywiązaniem do miejsc urodzenia, pragnieniem wiedzy i pełną poświęcenia
gościnnością.
Każdy bezstronny człowiek, zwiedzając półwysep, jeżeli potrafi wejść w
bliższe stosunki z miejscową ludnością, nie może pozostać dla niej
obojętnym, poznawszy jej wysokie zalety moralne, a zarazem musi sobie zadać
pytanie: gdzie należy szukać źródła tej moralności.
Lud, jak go nazywają “dziki”, a jednak moralniejszy od niejednego z narodów
chrześcijańskich…. U Kamczadlów miłość rodziców do dzieci i nawzajem jest
rzeczywiście rozrzewniająca. Nieraz byłem świadkiem tak głębokich i
wzruszających dowodów tego uczucia z obu stron, takiego poświęcenia, takich
tkliwości w oznakach przywiązania i delikatności w pieszczotach, że bez
wahania mogę postawić Kamczadlów jako wzór miłości rodzicielskiej. Nigdy
grubiańska groźba lub łajanie obelżywe nie skala ust matki, nigdy ręka
ojcowska podniesie się na dziecko, a pomimo to nie spotkałem tam dzieci
krnąbrnych, ani kapryśnych…. Szczerą również i głęboką jest u nich miłość
małżeńska. Nie mąci jej zazdrość.. dla jakiej nie powinno być miejsca przy
prawdziwej miłości. Swarów małżeńskich, grubiańskiego obchodzenia się z
kobietą nie udało mi się nigdy widzieć, ani nawet słyszeć o nich.
Kobieta-matka jest półbóstwem domowym, otoczonym czcią, szacunkiem i
miłością ogólną.
W obcowaniu ze sobą Kamczadle są nadzwyczaj delikatni. Łajanie, wymyślanie,
złorzeczenie nie są tam znane i w słowniku Kamczadalckim nie ma odpowiednich
do tego wyrazów. W zabawach dzieci i starszych nigdy nie spostrzeżemy, by
kimkolwiek kierowała chęć dokuczenia. Wychowani w szkole miłości wzajemnej,
dalecy są od wszelkiego …..wilizmu (nieczytelne); powitanie, pożegnanie,
całowanie uskutecznia się bez oznak niewolniczego uszanowania… Współczucie
dla każdej niedoli ludzkiej, pożałowanie dla cierpień nie tylko człowieka,
ale i zwierząt; ofiarność dla dotkniętych klęską powodzi lub ognia,
dzielenie się resztkami mienia w dni głodu, wydaje się też naturalną i
zwykłą rzeczą.
Posłuszeństwo dla starszych i dla władzy gminnej jest wzorowe, rozkazy
wszelkie spełniane bywają z sumiennością i akuratnością…
W kole rodzinnym pierwsze miejsce zajmuje kobieta, ona rządzi rodziną i
domem. Rządy te nie oparte są na despotyźmie i nie zdobyte gwałtem lecz
kierowane wyrozumiałością i sprawiedliwością.
Gościnność Kamczadli jest serdeczna i bezinteresowna; powiadają, że
Kamczadal oddaje gościom wszystko co ma, wraz z sercem swojem. Troskliwość o
gościa, usłużność, chęć odgadnięcia każdej jego potrzeby i myśli – oto ich
przymioty.
Prawie nigdy nie dopuszczają się oni występków tak pospolitych jak gdzie
indziej, jak zabójstwo, kradzież, krzywoprzysięstwo, kłamstwo,
oszczerstwo…. kary cielesnej nie znano tam wcale… Jedyną karą stosowaną
za występki była u nich pogarda współobywateli, nagrodą jedyną miłość i
szacunek ogólny.
Piekła nie znali. Bóstwo główne czcili jedno. Ten system religijny, tak
pierwotny, w dziwnym stoi kontekście z wysoko wykształconą moralnością
ludu… Nie w nim należy szukać źródeł, z którego wypłynęły przymioty
moralne Kamczadałów. Znajdujemy je w wysoko rozwiniętej miłości wszystkich
dla każdego i każdego dla wszystkich. Nie sztucznie obmyślany system kar i
nagród, nie groza lub rozkazy umoralniały mieszkańców Kamczatki.
Uczyniła to pobudka daleko szlachetniejszej natury – miłość.”
Benedykt Dybowski na Onecie w artykule o Dobrym Białym Bogu, który był Polakiem
Polacy na świecie: Dobry Biały Bóg
Lidia Kawecka
Był chyba najbardziej znanym Polakiem na Syberii. Przygodami Benedykta Dybowskiego można by obdzielić kilku ludzi. Do dziś jego imieniem zostało nazwanych ponad sto gatunków zwierząt i roślin. Nosi je również położona nad Bajkałem stacja naukowa oraz jeden ze szczytów na Kamczatce.
Benedykt Dybowski urodził się w 1833 roku w Adamczynie w powiecie mińskim. Dzieciństwo spędził na wsi. Stryj, biolog – amator, uczył chłopca rozpoznawać rośliny, pokazał jak założyć zielnik i – co na pewno wpływało na wyobraźnię – hodował w terrariach przeróżne zwierzęta. To musiało wpłynąć na wybór drogi życiowej.
W wieku 20 lat Benedykt zaczął studia na wydziale medycznym Uniwersytetu Dorpackiego, zakończył je zaś we Wrocławiu i w Berlinie. Pierwsza, estońska uczelnia pozostawiła w Dybowskim absolutną niechęć do picia wódki.
|
|
Każdy „nowy” miał obowiązek wkupienia się w towarzystwo starszych kolegów i zorganizowania popijawy. Również Dybowski został zmuszony do zaproszenia swoich towarzyszy, nie mógł się też wymigać od picia. Uchylanie się od tej powinności groziło nie tylko utratą szacunku, ale i wylaniem zawartości całej szklanki za kołnierz. Mimo, że Benedykt usiłował wyjść cało z opresji, koledzy spoili go do nieprzytomności.
Było to tak traumatyczne przeżycie, że do końca życia był konsekwentnym wrogiem alkoholu. Co więcej, w piciu upatrywał sprawcę wszystkich nieszczęść narodowych, tępił również hazard i wszelkie przejawy rozwiązłego życia. Nawet na zesłaniu zachęcał współwięźniów, aby ślubowali abstynencję.
|
|
|||
Mikroskop jedzie na Syberię
Podczas studiów Dybowski zapoznał się ze słynnym dziełem Karola Darwina “O powstawaniu gatunków”. Olśniony nowatorską teorią, według której dobór naturalny jest podstawowym mechanizmem ewolucji i która wyjaśnia różnorodność żywych organizmów, stał się jej zagorzałym propagatorem.
Trzy lata po skończeniu studiów, los młodego lekarza, podobnie jak niemalże całego jego pokolenia, odmienił się diametralnie. Podczas Powstania Styczniowego wszedł w skład utworzonego rządu powstańczego. W lutym 1864 roku młody naukowiec trafił do więziennej celi. 18 lipca 1864 roku sąd wojenny postuluje orzeczenie kary śmierci.
Na szczęście dla Dybowskiego przynosi skutek dyplomatyczna interwencja kanclerza Niemiec Bismarcka, który ujął się za nim na prośbę dawnych profesorów. Kara śmierci została zamieniona na zsyłkę na dwanaście lat ciężkich robót.
Cztery miesiące podróży i osiem tysięcy kilometrów. Tyle dzieliło go od Syberii. Prawie połowę trasy, drogę z Tobolska do Irkucka, więźniowie przebyli na własnych nogach. Większość maszerowała w łachmanach, zużyte buty zastępowały owinięte na stopach szmaty. Surowy klimat Syberii i brutalne traktowanie nie ułatwiały marszu.
Zesłańcy często musieli sami zadbać o zakup żywności a zbrodniarze, których łączono z więźniami politycznymi znęcali się nad słabszymi fizycznie. Dybowski miał cięższy tobół niż inni. Oprócz ciepłego odzienia, niósł jeszcze mikroskop „Benesch Wasserlein”, lupy dysekcyjne, książki naukowe i narzędzia chirurgiczne. Mogły się przydać w każdej chwili.
Widok z promu z Olchonu
Naukowcy-zesłańcy budują szałas
W Irkucku utknął na trzy miesiące. Czekał na przydział ostatecznego miejsca zesłania. Czas wypełnił studiowaniem literatury o syberyjskiej faunie. Jej bogactwo było jeszcze prawie nie znane dla świata. W badaczu ponownie odezwała się przyrodnicza pasja.
Wkrótce dowiedział się, że wśród skazańców są jego koledzy, którzy poświęcają odebraną wolność na badania ornitologiczne. Wtedy zakiełkowała w nim myśl o tym, aby również potraktować przymusowy pobyt na Syberii jako ekspedycję naukową, która mogłaby przynieść korzyść całej ludzkości. Dybowski miał misję naprawiania świata. Chciał, żeby stał się lepszy.
Wkrótce zapadła decyzja, że będzie odbywać karę w zabajkalskiej wsi Siwakowa nad rzeką Ingodą. Od zesłańców przenoszących się w inne miejsce kupił wraz z trzema towarzyszami niedoli mały, jednoizbowy domek. Kosztował kilkanaście rubli i miał 3 x 3 metry. Chatka zapewnić miała nie tylko mieszkanie, ale i miejsce do pracy naukowej.
Udało się wygospodarować w niej miejsce na skromne laboratorium. Dybowski jako lekarz, był traktowany na specjalnych prawach. Oferował pomoc zarówno współwięźniom jak i urzędnikom i oficerom rosyjskim.
Miał żelazne zasady, nigdy nie pobierał za usługi medyczne wynagrodzenia. Ponieważ jego kuracje były nadzwyczaj skuteczne grono wdzięcznych pacjentów systematycznie się powiększało.
Powoli zdobywał zaufanie władz i mógł swobodnie podróżować po okolicy. To ułatwiało pracę badawczą. Fascynowało go niepoznane dotąd Jezioro Bajkał. Teoretycznie miał być to niemalże martwy akwen, a jednak…
Cd – w Onecie na stronie:
http://przewodnik.onet.pl/1197,1660,1608770,artykul.html
Bajkał
Polecam także ten zupełnie wyjątkowy, dwujęzyczny materiał ZE STRONY Polskiej Akademii Nauk:
fragment( kliknij żeby powiększyć)
Tu do pobrania całość:
3_dybowski [pdf]
I całkiem po rosyjsku ze stronnicy o Kamczackim Kraju
http://www.kamchatsky-krai.ru/lichnosti/biografii/dybovsky.htm
Первооткрыватели и исследователи Камчатки |
Дыбовский Бенедикт (Венедикт) Иванович (биография) |
 Дыбовский Бенедикт (Венедикт) Иванович (1833–1930) — выдающийся польский ученый, географ и зоолог, медик и лингвист, иностранный член-корреспондент Академии наук СССР, много сделавший для познания Сибири и Дальнего Востока России.
Относительно даты и места рождения Б. И. Дыбовского биографы расходятся. Некоторые из них считают, что он родился 30 апреля (12 мая) 1833 года в имении Тонвы (Тонва) Минской губернии в достаточно обеспеченной семье мелкого помещика. Однако сам Б. И. Дыбовский в своих дневниках указывает, что родился в 1830 году в имении Адамарин той же губернии. Его отец принимал участие в Польском восстании 1830–1831 годов. Детство Б. И. Дыбовского прошло в деревне. Окончив Минскую гимназию, осенью 1853 года будущий ученый поступил на естественно-медицинский факультет Дерптского (в настоящее время — Тартуский) университета. Там заинтересовался рыбами Прибалтики и посвятил им несколько научных работ, за одну из которых получил золотую медаль. Благодаря необычным способностям, Б. И. Дыбовский получил степень доктора медицины и хирургии и остался при университете, чтобы подготовиться к профессорской деятельности. Однако за участие в дуэли в качестве секунданта, а потом в демонстрациях против власти был в 1857 году исключен из университета без права поступления в другие университеты России. Пришлось покинуть Россию и выехать в Германию. Несколько лет Б. И. Дыбовский изучал эмбриологию насекомых на кафедре Берлинского и Вроцлавского университетов. В 1860 году он защитил диссертацию на соискание ученой степени доктора медицины и хирургии в Берлине, а после возвращения в Россию — еще одну для подтверждения заграничного диплома. В 1862 году Б. И. Дыбовского избрали профессором зоологии и сравнительной анатомии Главной школы в Варшаве. Лекции молодого ученого увлекали молодежь своей свежестью, революционностью. Б. И. Дыбовский одним из первых в Европе стал приверженцем теории Ч. Дарвина об эволюционном развитии растительного и животного мира. В это же время он сблизился с подпольной организацией, которая готовила восстание против царизма, и стал выполнять ее поручения. Весной 1864 года ученого арестовали. За участие в Польском восстании он был лишен всех прав состояния и осужден сначала к повешению, а затем, благодаря заступничеству ученых России и Германии, — к 12 годам каторжных работ в Сибири (на шахтах Нерчинска в Забайкальском крае). Сибирь произвела на ученого сильное впечатление. Впоследствии он написал: “Нет на земле лучше места, как Сибирь”. Время каторги превратилось в годы плодотворной научной деятельности. Б. И. Дыбовский вступил в Сибирский отдел Русского географического общества и занялся исследованием местной флоры и фауны. В период сибирской ссылки он начал изучать фауну бассейна реки Амур и Прибайкалья, привлекая к этому своих друзей — В. Годлевского, М. Янковского, В. Ксенжопольского. Вместе с ним работал выдающийся исследователь Восточной Сибири в области геологии А. Л. Чекановский. Б. И. Дыбовский охарактеризовал природные условия Байкала и огромное видовое богатство фауны озера, тем самым разрушив господствующее во второй половине XIX века мнение Г. Радде о бедности Байкала беспозвоночными животными. Им впервые описан один из наиболее многочисленных видов байкальских рыб — бычок-желтокрылка, а также открыт феномен яйцеживорождения у голомянки. Кроме того, Б. И. Дыбовским описано 116 совершенно неизвестных науке видов бокоплавов. Ученый первый предложил схему регулярных, комплексных наблюдений за состоянием Байкала, высказал мнение о необходимости устройства с этой целью опытной биологической станции и учреждения в Иркутске первого университета в Сибири. В июне 1877 года закончился срок принудительного пребывания в Сибири Б. И. Дыбовского и его коллеги по научным делам и близкого друга А. Л. Чекановского. Накануне отъезда Б. И. Дыбовский объявил об организации экспедиции на Камчатку, для того чтобы подтвердить свою гипотезу об уникальности фауны Байкала и теорию об отличии фауны восточноевропейской от фауны Северной Сибири. На пути возвращения в Европу ему сопутствовала слава известного ученого-первооткрывателя. В Москве и Санкт-Петербурге российские ученые встретили Б. И. Дыбовского с подобающими почестями, а со стороны правительства было предложено добавить к его фамилии почетную приставку Байкальский. Но он отверг это предложение, как и профессорскую должность в Томске, и осенью 1877 года приехал в Варшаву, где снова предпринял попытки организовать научную экспедицию на Камчатку, но потерпел неудачу с подбором персонала. В декабре 1877 года Б. И. Дыбовский вернулся в Петербург. При разговоре с вице-председателем Российского географического общества П. П. Семеновым ученый выразил желание поступить на службу в качестве медика в Петропавловск, на Камчатку, чтобы продолжить свои работы по зоогеографии Сибири. При посредстве Географического общества эта просьба была немедленно удовлетворена. В Петропавловск он прибыл в июне 1879 года пароходом “Курьер” из Владивостока и до 1883 года работал окружным врачом Камчатского округа. На протяжении четырех лет Б. И. Дыбовский пять раз объехал полуостров на собачьих и оленьих упряжках, трижды бывал на Командорских островах, оказывая по пути следования врачебную помощь и борясь с эпидемиями оспы и проказы. В должности окружного врача собирал сведения о природе, быте и хозяйственной деятельности населения. Работая на Камчатке, помимо выполнения прямых обязанностей, он проводил обширную научно-исследовательскую работу, в том числе изучал роль рыболовства в жизни коренного населения и продолжал собирать коллекции птиц, млекопитающих, рыб, ракообразных, моллюсков и паукообразных. Кроме зоологических и географических исследований Б. И. Дыбовский собирал данные о минеральных источниках Камчатки. Эти сведения, содержащие информацию о химических и температурных особенностях отдельных термальных источников, наряду с данными Эрмана, К. Дитмара и В. Л. Комарова впоследствии, в 1920–1922 годах, были использованы шведским ученым Эриком Хультеном для сравнительного анализа изменения их температуры за 180 лет. Согласно Хультену, в 1879–1882 годах. Б. И. Дыбовский обследовал 7 геотермальных источников: 3 из группы Паратунских, Начикинские, Сику, Банные, Голыгинские и, возможно, Паужетские. По его просьбе крупный специалист в области химии воды из Дерптского университета Карл Шмидт произвел гидрохимические анализы проб из названных источников. В 1881 году Б. И. Дыбовский оплатил оборудование для метеостанции: барометр, жестяную клетку с психрометром, гигрометр, флюгер и другое, всего на сумму 362 рубля. По его же инициативе на месте старого разрушенного памятника Ж. Лаперузу на перешейке между Сигнальной и Никольской сопками поставили деревянный крест с овальной металлической табличкой, имевшей надпись: “Ла Перуз”. Для того чтобы облегчить местному населению решение продовольственных проблем, Б. И. Дыбовский закупил и привез из Америки на Камчатку коз и кроликов, а на остров Беринга — северных оленей и коней. Человек талантливый и неравнодушный к жизни и проблемам вверенной ему территории, Б. И. Дыбовский в 1880 году настоял на регулировании соболиного промысла на Камчатке. Благодаря ему, впервые были установлены сезонные запретные сроки на соболиную охоту (с 1 марта по 15 октября). А в 1882 году официально утверждено составленное Б. И. Дыбовским ходатайство жителей Петропавловского округа об объявлении районов Кронок и Асачи заповедными для соболиного промысла. Б. И. Дыбовский пользовался большой любовью у местного населения, в связи с чем даже спустя 20 лет благодарные жители Камчатки по случаю сорокалетия научной деятельности ученого прислали ему во Львов полный скелет морской коровы (коровы Стеллера), датированный XVIII веком, поиски которой он безуспешно вел все годы пребывания на Камчатке. В 1883 году с коллекцией общей массой в 116 центнеров ученый покинул Камчатку и по приглашению кафедры зоологии Львовского университета отправился во Львов. Эта коллекция представляла многие разделы природы и культуры местного населения полуострова. В 1884 году она экспонировалась на выставке, названной: “Этнографическая выставка Камчатки и Командорских островов: Собрание доктора Дыбовского”. Был издан каталог, который, в связи с утерей самой коллекции, является особенно важным дополнительным источником по истории естествознания Камчатки. Через 30 лет, в возрасте 80 лет, Б. И. Дыбовский приехал в Киев к своей дочери. В это время началась Первая мировая война, и львовского профессора и австрийского подданного чуть было снова не отравили в ссылку за Урал. Его спасло ходатайство Императорского русского географического общества, благодаря которому Б. И. Дыбовскому позволили через фронт вернуться в Польшу. В 1906 году он ушел на пенсию, но до конца жизни продолжал обрабатывать бесценную коллекцию, привезенную из России. К сожалению, подготовленная Б. И. Дыбовским книга о Камчатке так и не была издана, а рукопись утеряна. Некоторые документальные фотографические материалы хранятся сейчас в в Камчатском областном объединенном музее в городе Петропавловске-Камчатском. У В. Л. Комарова есть указание на то, что гербарий Б. И. Дыбовского, в котором было более 200 видов растений, передан в Ботанический институт Академии наук. “Сибирская коллекция”, в которую входили материалы о Камчатке, первоначально поделена самим Б. И. Дыбовским между Львовским и Варшавским университетами. Сейчас часть коллекции Бенедикта Дыбовского хранится в Государственном этнографическом музее в Кракове. Большинство экспонатов безвозвратно утеряно при неправильном хранении, транспортировке и просто неразберихе во время Второй мировой войны. Но даже малую уцелевшую часть называют национальным достоянием Польши. Бенедикт Иванович Дыбовский прожил без малого сто лет и незадолго до смерти, в 1928 году, был избран иностранным членом-корреспондентом Академии наук СССР. Именем Б. И. Дыбовского названы многие виды животных различных систематических групп, в том числе обитающие в Японском и южной части Охотского моря безногий опистоцентр Opistocentrus dybowskii и короткоперая песчанка Hypoptychus dybowskii. Источники Лекай Л. Л. Бенедикт Иванович Дыбовский // Сохранение биоразнообразия Камчатки и прилегающих морей: Материалы VI научной конференции. — Петропавловск-Камчатский: Изд-во Камчатпресс, 2005. — С. 55–58. Побережная Н. А. Бенедикт Иванович Дыбовский — врач Камчатского округа, XIX в. // Веков связующая нить: Материалы XXII Крашенинниковских чтений. — Петропавловск-Камчатский, 2005. — С. 160–165. Подготовлено к публикации на сайте А. М. Токрановым на основе указанных источников, с дополнениями, касающимися камчатского периода жизни Б. И. Дыбовского, и с портретом Б. И. Дыбовского. |
Dom Benedykta Dybowskiego we Lwowie – dzisiaj ul. Dybowskiego 12a – jego muzeum
[Nie było to daleko od mieszkania i kamienicy Tillów, a przyjaźnie między profesorami i profesorskimi rodzinami nie przebiegały zgodnie z granicami wytyczanymi przez Wydziały i Katedry. Stąd córka Tillów Adolfina wyszła za mąż za krakowskiego profesora, historyka sztuki Juliana II Pagaczewskiego, a Benedykt Dybowski bywał u Ernesta Tilla i Adolfiny I z Klemensiewiczów Till, bywał i miał u nich okazję poznać nie tylko Juliana Pagaczewskiego, ale też Stanisława Vincenza w czasie jego odwiedzin we Lwowie. C.B.]
A to już Bajkał ze strony National Geographic, gdzie wspaniałe zdjęcia w specjalnej galerii:
http://www.national-geographic.pl/foto/fotografia/bajkal-o-swicie/
Wreszcie Benedykt Dybowski i album o nim z tekstem Marii Dybowskiej (także po angielsku)
ze strony Galerii Narodowej:
BENEDYKT DYBOWSKI i jego KAMCZATKA – album
Aby powiększyć proszę kliknąć na miniaturę
Please click on the photo to enlarge
“Bez wątpienia można go zaliczyć do najznakomitszych polskich odkrywców świata”. To zdanie z opracowania – albumu Pani Marii Dybowskiej, która poświęciła kilka lat swojego życia dla zebrania i uratowania przed zapomniniem dorobku tego znakomitego Polaka – Benedykta Dybowskiego (1833-1930). Kilka zdań z jego niezwykle bogatego życiorysu: za udział w Powstaniu Styczniowym (1863) został skazany w Procesie Traugutta na karę śmierci, katorgę a potem zesłanie na daleką Syberię. Należał do tych Polaków, którzy zesłanie zamienili w życie twórcze, badawcze, którzy wnieśli ogromny wkład w poznawanie i utrwalanie pamięci o ginacych kulturach świata.
Jego kolekcja z Kamczatki jest jedyna, bezcenna, rozrzucona po całej Europie, część kolekcji uległa zniszczeniu przez czas upływający i historię. To jedyne w swoim rodzaju opracowanie ratuje ją dla obecnych i przyszłych pokoleń przed zapomnieniem.
Jest cudownym przykładem przywracania szacunku dla ludzi wielkich i ich wielkiego dorobku w kulturze Polski, Europy i Świata.
Bardzo dziekujemy Pani Marii Dybowskiej za dostarczenie tego opracowania do internetowej galerii Narodowa GA.PA (album został wydany ogromnym wysiłkiem wielu osób i tylko w 400 egzemplarzach!). Pozwalamy sobie umieścić tylko kilka fotografii z tego albumu oraz również za zgodą autorki następujące teksty dla umożliwienia wyszukiwania w internecie podstawowych słów-kluczy, w sprawach szczegółowych kierując zainteresowanych do Pani Marii Dybowskiej ( mardyb8@wp.pl lub mdyb6@interia.pl ):
– szczegółowy spis treści
– szczegółowy spis fotografii z Kamczatki (poz. 1-20) oraz fotografii kolekcj (poz. 21-87).
– spis map
– podsumowanie w języku angielskim – dla możliwości lokalizowania przez światowe wyszukiwarki w internecie.
Jeszcze raz składamy Pani Marii Dybowskiej podziękowanie i wyrazy najwyższego szacunku.
Galeria Narodowa GA.PA, Warszawa, w kwietniu 2004 roku.
www.narodowa.pl
| Wybrane strony
Selected Pages
Aby powiększyć proszę kliknąć na miniaturę Please click on the photo to enlarge
|
KAMCZATKA i JEJ LUDY AUTOCHTONICZNE W fotografii ,tekstach i eksponatach Benedykta Dybowskiego opracowała : MARIA DYBOWSKA Autorzy fotografii : . Benedykt Dybowski Andrzej Kosydorski Jacek Kubiena Ighor Szydłowski „ Tam na Kamczatce próbowano już wszystkiego a udał się tylko trąd..Zrozumie pan..dlaczego od radzałem ten wyjazd.”. Z Syberii i Kamczatki – antropologia 53 Spis zdjęć wybranych eksponatów Kolekcji BENEDYKTA DYBOWSKIEGO 2 Zbiory Instytutu Zoologii PAN Summary Kamtchatka and its autochtonic peoples in photos, texts, and chosen items from B e n e d y k t D y b o w s k i collections This photo album, is on the subject of collections of prominent XIX century explorer and scientfic investigator of Siberia – Benedykt Dybowski. Author of the album and translated by Maria Dybowska – mardyb8@wp.pl lub mdyb6@interia.pl |
Pamiętnik Benedykta Dybowskiego
Pamiętnik dra Benedykta Dybowskiego od roku 1862 zacząwszy do roku 1878.
| Informacja bibliograficzna : | |
| Tytuł : | // Pamiętnik dra Benedykta Dybowskiego od roku 1862 zacząwszy do roku 1878. |
| Wariant tytułu : | // Pamiętnik doktora Benedykta Dybowskiego od roku 1862 zacząwszy do roku 1878 |
| Autor : | // Dybowski, Benedykt (1833-1930). |
| Wydawca : | // Wydawnictwo Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich ; // Z Drukarni Zakładu Narodowego im. Ossolińskich |
| Miejsce wydania : | // Lwów |
| Data wydania : | // 1930 |
| Opis fizyczny : | // XVI, 627 s., [29] k. tabl. : il., err. ; 22 cm. |
| Hasło przedmiotowe KABA : | // Dybowski, Benedykt (1833-1930) — pamiętnik. ; // Dybowski, Benedykt (1833-1930) — podróże — Rosja — Syberia (region). |
| Słowa kluczowe : | // Benedykt Dybowski ; // pamiętnik ; // podróże ; // Rosja ; // Syberia |
| Typ źródła : | // książka |
| Język : | // pol |
| Format : | // image/x.djvu |
| Identyfikator dok. cyfrowego : | oai:ebuw.uw.edu.pl:7432 |
| Digitalizacja : | // Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie |
| Sygnatura oryginału : | // 3484 |
| Lokalizacja oryginału : | // Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie |
I jeszcze ciekawe wydawnictwo współautorstwa Benedykta Dybowskiego
Słowniki narzeczy ludów Kamczackich …Tomy 1-5 z Słowniki narzeczy ludów Kamczackich, Ignacy Radliński |
|
Autorzy |
Ignacy Radliński, Benedykt Dybowski |
Wydawca |
Nakładem: Akademii Umiejętności, Kraków 1891 |
W formie oryginalnej |
Uniwersytet Harvarda |
W formie cyfrowej |
2 Lut 2008 |
Otagowano z:Adolfina Pagaczewska, Adolfina Till, Bajkał, Benedykt Dybowski, Ernest Till, Julian Pagaczewski, Kamczatka, Lwów, Maria Dybowska, nauka, Polska, polska nauka, Rosja, Stanisław Vincenz, Uniwersytet Lwowski